Γιάννης Παπατζανής: Τα Χανιά μπορούν να γίνουν μία πόλη αναφοράς σε σχέση με τον πολιτισμό όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και πανευρωπαϊκά

Με μεγάλη συμμετοχή συνεχίζεται για 5η χρονιά το πρόγραμμα «Η τέχνη του ρυθμού στην εκπαίδευση» υπό την καθοδήγηση του Γιάννη Παπατζανή, κάθε Δευτέρα στο Πνευματικό Κέντρο Χανίων. Ο γνωστός μουσικός μίλησε στο zarpanews.gr για τα πολύ ενδιαφέροντα προγράμματα που «τρέχουν» αλλά και τα καινοτόμα βιντεοπαιχνίδια που εμπνεύστηκε και δημιουργεί σε συνεργασία με το Πολυτεχνείο Κρήτης.

Για την παραδοσιακή μουσική της Κρήτης και την ενασχόλησή του με αυτήν μας λέει χαρακτηριστικά:

«Η κρητική μουσική αποτελεί για κάποιους από εμάς πρόσφορο πεδίο έρευνας μέσα από τη μελέτη πρωτογενούς υλικού, είτε από παλαιότερα ηχογραφήματα, είτε από προφορικές μαρτυρίες. Τα ερεθίσματα αυτά αποτελούν πηγή έμπνευσης ως υλικό, ώστε να εμβαθύνουμε και να μπορέσουμε να εκφραστούμε και να φτάσουμε σε ένα νέο καλλιτεχνικό αποτέλεσμα.

Δε μας ενδιαφέρει να αναπαράγουμε την παραδοσιακή μουσική ως μουσειακό είδος, αλλά να τη μετασχηματίζουμε. Για παράδειγμα τα ριζίτικα τραγούδια, τα μελετώ όσο μπορώ, αλλά όταν και όπου καλούμαι να τα τραγουδήσω, είτε σε ηχογράφηση είτε σε συναυλία, προσπαθώ να μην τα αναπαράγω μιμητικά, αλλά κάνοντάς τα κτήμα μου να τα μεταφέρω στο εδώ και το τώρα του εκάστοτε κοινού και τόπου».

Στο πλούσιο βιογραφικό του περιλαμβάνεται η συνεργασία του επί σκηνής σε φεστιβάλ ανά τον κόσμο, αλλά και δισκογραφικά με μουσικούς από το Ρατζαστάν, την Ανδαλουσία, την Τουρκία, την Ινδία, το Πακιστάν, την Κίνα, το Ουζμπεκιστάν, το Αζερμπαϊτζάν, το Αφγανιστάν, το Ιράν και με πλήθος καλλιτεχνών από τη νότια και δυτική Ευρώπη.  Πολυετής είναι η συνεργασία του με την οικογένεια των Ξυλούρηδων (Ψαραντώνη και Ψαρογιώργη), τον Ross Daly, τον Αχιλλέα Περσίδη, αλλά και πολλούς ακόμη σημαντικούς καλλιτέχνες από τον ελλαδικό χώρο. Συνθέτει, επίσης, μουσική για ταινίες, ντοκιμαντέρ, παραστάσεις θεάτρου και σύγχρονου χορού, αλλά και πολυμεσικές εφαρμογές, όπως βιντεοπαιχνίδια. Αυτό στο οποίο εστιάζει παράλληλα είναι η διάχυση της τέχνης μέσα στην κοινωνία. Σε αυτό το πλαίσιο, συγκαταλέγονται τα πολύ ενδιαφέροντα projects για τα οποία μας μιλάει:

«Καταρχάς έχουμε το πρόγραμμα «Η τέχνη του ρυθμού στην εκπαίδευση» που υλοποιούμε σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο και την Περιφέρεια Κρήτης για όλο το νησί και συγκεκριμένα για τα Χανιά σε συνεργασία με το Δήμο και την Περιφερειακή Ενότητα Χανιών. Γίνεται για 5η χρονιά κάθε Δευτέρα στο Πνευματικό Κέντρο με περισσότερους από 700 συμμετέχοντες μόνο στα Χανιά. Το πρόγραμμα αφορά κυρίως εκπαιδευτικούς χωρίς να αποκλείει και ενδιαφερόμενους από άλλες ειδικότητες. Στα άμεσα σχέδιά μας είναι να ξεκινήσει πιλοτικά από τα Χανιά η επέκταση του προγράμματος στα σχολεία με στόχο να μπολιάσουμε στα παιδιά την αγάπη και την αλληλεγγύη μέσα από τις τέχνες και να πατάξουμε την ξενοφοβία και το ρατσισμό.

Ο πολυπολιτισμικός χαρακτήρας της μουσικής, όπως την εντάσσουμε στο πρόγραμμά μας, παίζει άλλωστε ένα πολύ σημαντικό ρόλο σε αυτό.  Αξιοποιούμε επίσης και άλλες μορφές τέχνης, όπως τα εικαστικά, το χορό, το θέατρο, αλλά και 8 ακόμη μεθοδολογικούς άξονες. Οι εκπαιδευτικοί έχουν από εμάς μια περαιτέρω στήριξη αν θέλουν να αξιοποιήσουν τη γνώση που τους προσφέρουμε μέσα στην τάξη, είτε αφορούν τη διαπολιτισμική κοινότητα των παιδιών είτε παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες, αλλά και όποια άλλη σχετική δράση θελήσουν να υλοποιήσουν στο σχολείο τους.

Σε συνεργασία με τον κ. Ηλία Κουρκούτα, καθηγητή στο ΠΤΔΕ του Πανεπιστημίου Κρήτης, μπορέσαμε να κάνουμε δημοσιεύσεις σε επιστημονικά περιοδικά που αφορούσαν τη δουλειά μας, ένα πρωτόκολλο δηλαδή που μπορεί να διαχειριστεί ένας εκπαιδευτικός για παιδιά με λειτουργικό αυτισμό, αλλά και με διάσπαση προσοχής και υπερκινητικότητα. Πάνω σε αυτά συγκεντρωθήκαμε και είχαμε πολύ καλά αποτελέσματα. Μόνο στα Χανιά είχαμε πάνω από 53 ενεργούς συμμετέχοντες εκπαιδευτικούς που συμμετείχαν στην έρευνα για τρία χρόνια. Σημαντική ήταν και παραμένει η συμβολή στην εν λόγω έρευνα της Χανιώτισσας μουσικού και εκπαιδευτικού Κατερίνας Λακιωτάκη. Από τα παραπάνω προκύπτει ότι μέσα από την οργάνωση ζωντανών εργαστηρίων έρευνας, τα λεγόμενα living labs, μπορεί να παραχθεί νέα γνώση με διεθνή εμβέλεια και αναγνωρισιμότητα.

Θα ήθελα να τονίσω την κοινωνική διάσταση του προγράμματος. Τελικός μας στόχος είναι η γνώση να επιστρέφει στην κοινωνία, ακόμα και σε εκείνους που δεν έχουν εύκολα πρόσβαση σε αυτήν. Συγκεκριμένα, το να μοιραστούμε με τους ενεργούς συμμετέχοντες του προγράμματος τη συγκίνησή μας μέσα από τη μουσική πράξη σε δομές αλλά και οργανωμένες συλλογικότητες με τελικούς ωφελούμενους άτομα με αναπηρία, άτομα τρίτης ηλικίας, αλλά και νεαρά εγκαταλελειμμένα ή κακοποιημένα άτομα. Θεωρώ πολύ σημαντικό, σήμερα που όλα είναι προϊόντα και αγοράζονται, να παρέχουμε στο ευρύ κοινό δράσεις ως αγαθά που να είναι απολύτως δωρεάν για έχοντες και μη».

Συγχρόνως, ο Γιάννης Παπατζανής είναι εμπνευστής δύο καινοτόμων βιντεοπαιχνιδιών που έχουν σχεδιαστεί και βρίσκονται στην φάση ανάπτυξής τους:

«Αρχικά, έχω την τύχη να συνεργάζομαι με το Πολυτεχνείο Κρήτης, αυτόν τον πολύ σημαντικό εκπαιδευτικό φορέα που παράγει συνεχώς έργο και έρευνα σε πολλούς τομείς και συγκεκριμένα με το εργαστήριο ΗΜΜΥ. Η ηλεκτρονική διάσταση του προγράμματος Rhythm for inclusion («Ο ρυθμός για τη συμπερίληψη σε άτομα με λειτουργικό αυτισμό στο σχολείο») υλοποιήθηκε σε συνεργασία με το ειδικό προσωπικό του Εργαστηρίου Διανεμημένων Πληροφορικών Συστημάτων και Εφαρμογών, Νεκτάριο Μουμουτζή και Νίκο Παππά, μέσω της πλατφόρμας Coursevo.

Αποτέλεσε μάλιστα, εν μέσω καραντίνας, τον ψηφιακό χώρο στον οποίο αναρτήσαμε περισσότερα από 130 βίντεο για τα ασύγχρονα μαθήματα που προσφέραμε και συνεχίζουμε να προσφέρουμε στους συμμετέχοντες και υλοποιήσαμε σε 23 εβδομάδες περισσότερα από 470 διαφορετικά ζωντανά εξ’ αποστάσεως εργαστήρια.

Σε σχέση με τα βιντεοπαιχνίδια με παιδαγωγικό προσανατολισμό, η ιδέα προέκυψε από μία δική μου αναζήτηση και έμπνευση, όταν είδα παιδιά με αυτισμό να χρησιμοποιούν τάμπλετ και κινητά τηλέφωνα παίζοντας βιντεοπαιχνίδια. Θεώρησα λοιπόν ότι θα μπορούσε να λειτουργήσει ως «δούρειος ίππος» ένα παιχνίδι σωστά δομημένο με παιδαγωγική κατεύθυνση, ώστε να ωθήσει αυτά τα παιδιά να συνεργαστούν μεταξύ τους και να αναπτύξουν δεξιότητες συγκέντρωσης. Αναφέρομαι στα παιδιά με υπερκινητικότητα και διάσπαση προσοχής, αλλά και στα παιδιά με σύνδρομο Asperger. Η καινοτομία και το περαιτέρω ερευνητικό ενδιαφέρον έγκειται στον τρόπο που διαμεσολαβεί για το συγκεκριμένο παιχνίδι ο χρήστης με τη συσκευή και δεν είναι ο τυπικός, δηλαδή μέσω πληκτρολογίου και ποντικιού ή κάποιου άλλου κουμπιού, αλλά με μέσο τα κρουστά.

Για το παιχνίδι με τίτλο «ADDventurous Rhythmical Planet» εργάστηκε και συνεχίζει να εργάζεται η Χανιώτισσα απόφοιτος του Πολυτεχνείου Κρήτης Μαρίνα Γιανναράκη, υπό την εποπτεία της καθηγήτριας Κατερίνας Μανιά από το Εργαστήριο Διανεμημένων Πληροφορικών Συστημάτων και Εφαρμογών και του καθηγητή Ηλία Κουρκούτα από το Εργαστήριο Ειδικής Αγωγής του Πανεπιστημίου Κρήτης. Πρόκειται για ένα πολυμεσικό τρισδιάσταστο σοβαρό παιχνίδι που εκμεταλλεύεται τα οφέλη της μουσικής και του ρυθμού για να βοηθήσει τα παιδιά που έχουν διαγνωστεί με ΔΕΠΥ να αντιμετωπίσουν σημαντικές ψυχοκοινωνικές προκλήσεις. Η πιλοτική αξιολόγηση που παρουσιάστηκε επιβεβαιώνει την αποτελεσματικότητα του παιχνιδιού και καταδεικνύει τα οφέλη του ρυθμού για την ενίσχυση των κοινωνικών δεξιοτήτων και της συνεργασίας μεταξύ των παιδιών. Για το εν λόγω έργο βρισκόμαστε σε συνεργασία με την Ελληνική Εταιρία Μελέτης ΔΕΠΥ και την πρόεδρο κα Τέρψη Κόρπα.

Το άλλο παιχνίδι που δουλεύουμε, πάλι σε συνεργασία με την κα Μανιά και το εργαστήριό της είναι το «Ancient Kydonia». Συγκεκριμένα στο πλαίσιο του προγράμματος «Ερευνώ – Δημιουργώ – Καινοτομώ» και σε συνεργασία με την Εφορία Αρχαιοτήτων Χανίων και την Αιγαίου Solutions Α.Ε. υλοποιείται η εν λόγω εφαρμογή που είναι σχεδιασμένη για κινητές πλατφόρμες και το περιεχόμενό της αφορά την ψηφιακή ανακατασκευή ιστορικών μνημείων, αλλά και τη μουσική αποτύπωση τοποθεσιών και ιστορικών γεγονότων με στόχο να παρακινήσει τους επισκέπτες να διερευνήσουν την ιστορικότητα μιας πόλης μέσω ενός σοβαρού παιχνιδιού (Serious Gaming). Καινοτόμα για την προτεινόμενη εφαρμογή θα είναι η χωρική ενσωμάτωση ήχου και μουσικής με ιστορική τεκμηρίωση που θα συνδυάζεται με το οπτικό στοιχείο και θα αποτελεί κομβικό στοιχείο κατά την παιγνιώδη περιήγηση του χρήστη, με τη μορφή μιας μουσικής ιστορίας και παραγωγή ηχητικού αποτυπώματος. Στο συγκεκριμένο έργο έχω ξεκινήσω να γράφω πρωτότυπη μουσική, όπου θα χρησιμοποιήσουμε και ρέπλικες αρχαιοελληνικών μουσικών οργάνων».

Μοιάζει προφητική η  συνέντευξή του πριν χρόνια σχετικά με τον όρο πολιτιστική συνταγογράφηση:

«Πολιτιστική Συνταγογράφηση για την Ελλάδα σήμερα, για όσους δε γνωρίζουν, είναι το ενταγμένο έργο του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού στο Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης «Ελλάδα 2.0.», για το οποίο και έχει υπογράψει Μνημόνιο Συνεργασίας ο Υφυπουργός Πολιτισμού σε θέματα σύγχρονου πολιτισμού με την Υφυπουργό Υγείας, αρμόδια για θέματα ψυχικής υγείας και εξαρτήσεων.

Όντως είχα επανειλημμένα αναφερθεί δημόσια ήδη από το 2017 στο γεγονός ότι η τέχνη θα έπρεπε να συνταγογραφείται και για προληπτικούς λόγους, αλλά και για πάσχοντες, καθώς μπορεί μέσα από στοχευμένες δραστηριότητες να έχει ξεκάθαρα θεραπευτικό χαρακτήρα. Όλοι ξέρουμε για τη μουσικοθεραπεία, την ηχοθεραπεία, την δραματοθεραπεία, την χοροθεραπεία και άλλες μορφές θεραπείας συνδυαστικά με τις τέχνες. Στον πυρήνα των δικών μας δραστηριοτήτων βρίσκεται ο ρυθμός και μέσα από αυτόν πραγματευόμαστε και τις υπόλοιπες παραστατικές τέχνες. Εδώ θα ήθελα να τονίσω ότι το γεγονός ότι το πρόγραμμα είναι δωρεάν δημιουργεί τις προϋποθέσεις για ισότητα και δικαίωμα στη μάθηση για όλους».

Επιπλέον, μας μιλά για το πως μπορεί η τέχνη συγκεκριμένα στα Χανιά να βοηθήσει στην ευημερία των συμπολιτών μας .

«Για την ανάπτυξη στοχευμένων προγραμμάτων και δράσεων σχετικά με το θέμα τέχνη και ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, βρισκόμαστε σε συζητήσεις με την αντιδήμαρχο Κοινωνικής Πολιτικής κα Ζερβουδάκη, σε συνεργασία και με τον αντιδήμαρχο Πολιτισμού κ. Γιαννακάκη. Τα Χανιά μπορούν να αποτελέσουν μία πόλη αναφοράς σε σχέση με τον πολιτισμό και τις τέχνες.

Δε θα μπορούσα να μην αναφερθώ σε διοργανώσεις όπως το Chania Film Festival, το Dance Days, το Chania Rock Festival, αλλά και αρκετές ακόμα σε επίπεδο νομού όπως οι γιορτές Ρόκκας, το Jazz Festival στον Βάμο, που εδώ και χρόνια έχουν δημιουργήσει γερές βάσεις, ώστε να εξελιχθεί περαιτέρω η πολιτιστική δραστηριότητα με πολλαπλά αναπτυξιακά οφέλη.

Χρειάζεται να συνειδητοποιήσουμε ότι οι τέχνες δεν αφορούν μόνο εμάς τους καλλιτέχνες, αλλά αφορούν όλον τον κόσμο. Εγώ και οι άνθρωποι που συνεργάζομαι, ως εισηγητές στο πρόγραμμα, προσπαθούμε να θυμίσουμε στους συμμετέχοντες την καλλιτεχνική τους φύση. Άλλωστε είναι έμφυτη στον άνθρωπο η ικανότητα να είναι μουσικός, χορευτής ή ζωγράφος. Απλά σιγά σιγά μεγαλώνοντας, την ξεχνά. Είναι ανάγκη στις εποχές που ζούμε, η τέχνη να προτείνεται ως κοινωνικό αγαθό, αλλά και να δίνονται ευκαιρίες εξέλιξης στο καλλιτεχνικό προσωπικό μέσα από αυτές τις διεργασίες.

Πολύ σημαντικό ζήτημα ασφαλώς είναι οι υποδομές και τα Χανιά δεν υστερούν σε αυτό. Πέρα από τις υποδομές του δήμου, το ΚΑΜ, το «Μίκης Θεοδωράκης», το «Δημήτρης Βλησίδης», υπάρχει και το Πνευματικό Κέντρο που αποτελεί μία σπουδαία κοιτίδα πολιτισμού και οφείλουμε να αναδείξουμε την καθοριστικής σημασίας βοήθεια του αντιπεριφερειάρχη Χανίων κύριου Νίκου Καλογερή, που είναι ο πρόεδρος του Δ.Σ., του Γενικού Γραμματέα Εμμανουήλ Κελαϊδή αλλά και όλου του Δ.Σ. που το κρατά ζωντανό και ενεργό.

Αν λοιπόν μία πόλη έχει τη στήριξη και το πραγματικό ενδιαφέρον της πολιτείας, τις υποδομές και το καλλιτεχνικό προσωπικό, τότε πραγματικά υπάρχουν όλες τις προϋποθέσεις να γίνει πόλη αναφοράς σε σχέση με τον πολιτισμό όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και πανευρωπαϊκά. Εκτιμώ πως τα Χανιά θα μπορούσαν να είναι μία τέτοια πόλη».

Στο ερώτημα αν υπάρχει ενδιαφέρον από την κοινωνία να συμμετέχει σε θέματα που αφορούν τις τέχνες, μας λέει χαρακτηριστικά:

«Εννοείται ότι σημαντικό ρόλο έχει η ποιότητα, αλλά εξίσου σημαντική είναι και η ποσότητα, το να συμμετέχουν δηλαδή πολλοί άνθρωποι στη καλλιτεχνική διαδικασία. Για μας ένα καινούργιο πεδίο έρευνας αποτελεί η ενδυνάμωση της ψυχικής ανθεκτικότητας των συμμετεχόντων και η αποφυγή της επαγγελματικής εξουθένωσης. Πώς μέσα από το δικό μας πρόγραμμα μπορεί να λειτουργήσει στοχευμένα η αποφόρτιση σχετικά με την πολυσυζητημένη ψυχική εξουθένωση, γνωστή και ως burnout. Εύκολα μπορεί να συνειδητοποιήσει κανείς σήμερα πόσο μεγάλη ανάγκη έχει η ομάδα των επαγγελματιών υγείας, που έχουν ιδιαίτερα αυτόν τον καιρό τόσο μεγάλη επιβάρυνση. Πρέπει να τους βοηθήσουμε να έχουν το χρόνο και την διάθεση να κάνουν πράγματα για τους ίδιους. Δε μιλάω μόνο για τη μουσική. Μπορεί να είναι κάτι άλλο με το οποίο θα ασχοληθούν με στόχο την αυτοεξέλιξη και την αυτοεκτίμησή τους. Τώρα είναι η στιγμή, περισσότερο από ποτέ, να κεφαλοποιήσουμε ό,τι καλό έχουμε.

Σε τοπικό επίπεδο, σημαντικός πυρήνας των βασικών εισηγητών του προγράμματος είναι οι Χανιώτισσες εκπαιδευτικοί – μουσικοί Κατερίνα Λακιωτάκη, η Δώρα Μαργαρίτη, η Ελευθερία Μπλαζάκη και η Αλεξία Κατσανεβάκη, αλλά και αρκετοί ακόμα έκτακτοι συνεργάτες από το καλλιτεχνικό δυναμικό της πόλης.

Η υλοποίηση του προγράμματος εκτείνεται στην Κύπρο, την Σουηδία και την Αγγλία, αλλά και σε άλλες περιφέρειες και δήμους της Ελλάδας. Είμαστε στη φάση που ως Κρήτη μπαίνουμε επί της ουσίας στη διαδικασία όχι να πάρουμε από αλλού τεχνογνωσία, αλλά να τη δώσουμε. Ο ρόλος που έχουν τα Χανιά είναι και θα παραμείνει πιστεύω καθοριστικός σε όσα προαναφέραμε και πολλά ακόμη. Και αυτό είναι πολύ σημαντικό.

 zarpanews.gr