18 Μαΐου 2022

Ροτόντα του Μιχαήλ Αρχαγγέλου: Ο αρχαιότερος και σπάνιος ναός της Κρήτης που βρίσκεται στα Χανιά | Photos

ροτόντα-του-μιχαήλ-αρχαγγέλου-ο-αρχαι-1445354

Ένας από τους σπανιότερους ναούς του κόσμου

Πανέμορφος μέσα στη φύση, επιβλητικός, ιδιόμορφος και με μεγάλη ιστορία και αξία είναι ο ναός του Αρχαγγέλου Μιχαήλ στην Ροτόντα Επισκοπής του Δήμου Πλατανιά.

Ο ναός του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, λειτουργεί από το δεύτερο μισό του 6ου αιώνα και είναι ένα μνημείο της βυζαντινής εποχής και για το οποίο έχει αρμοδιότητα η Εφορεία Αρχαιοτήτων Χανίων.

Προσπάθειες προβολής του μνημείου από τον Δήμο Πλατανιά

Έπειτα από αλλεπάλληλες προσπάθειες του Δήμου Πλατανιά και σε συνεργασία με την Προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Χανίων, Ελένη Παπαδοπούλου, τοποθετήθηκε για άλλη μια χρονιά υπάλληλος στον Ι.Ν. Ιερό Ναό Μιχαήλ Αρχαγγέλου, με αποτέλεσμα όσοι ενδιαφέρονται να μπορούν να επισκέπτονται αυτό το σπάνιο ιστορικό μνημείο.

Ο χώρος θα παραμένει ανοικτός καθημερινά από τις 8 το πρωί έως και τις 4 το απόγευμα, από Δευτέρα έως και Κυριακή, (εκτός Τρίτης) για τους επόμενους 8 μήνες.

Λίγα λόγια για το μνημείο ανέφερε στο zarpanews.gr και ο Δήμαρχος Πλατανιά Γιάννης Μαλανδράκης, ο οποίος τόνισε πως ο Δήμος δείχνει ενδιαφέρον για την προβολή του συγκεκριμένου μνημείου:

«Είναι σημαντικό ότι πετύχαμε πριν από δυο χρόνια για πρώτη φορά την θέση του 8μηνου φύλακα στο ναό του Αρχαγγέλου στην Επισκοπή Κισάμου του Δήμου Πλατανιά. Ήταν ένα χρόνιο αίτημα που κατορθώσαμε να το υλοποιήσουμε, με τη συνεργασία και της Εφορίας Αρχαιοτήτων. Για άλλο ένα χρόνο, έχουμε φροντίσει να υπάρχει σταθερά εποχιακός φύλακας του μνημείου. Είναι ανοικτός καθημερινά εκτός Τρίτης. Μπορεί να γίνει προγραμματισμός και από γκρουπ να τον επισκεφθούν.

Ο Δήμος Πλατανιά φροντίζει για την καθαριότητα και προσβασιμότητα στο μνημείο, η οποία τα τελευταία χρόνια γίνεται από την παράκαμψη του κεντρικού δρόμου, προκειμένου να οδηγείται ο επισκέπτης με ασφάλεια στο σπουδαίο αυτό μνημείο. Είναι ένας ιδιόμορφος ναός.

Τέτοιοι δεν υπάρχουν στον κόσμο, αν εξαιρέσουμε τον ναό της Ροτόντας στη Θεσσαλονίκη που είναι παρεμφερής και ένας στα Σκόπια, ο οποίος είναι σχεδόν κατεστραμμένος. Όσον αφορά την προβολή του ναού, στον Δήμο Πλατανιά έχουμε δημιουργήσει και λευκώματα δίγλωσσα, στα οποία το μνημείο έχει προεξάρχουσα θέση.

Κάνουμε κι άλλες προσπάθειες να προβάλλουμε την οικουμενικότητα του μνημείου, όπως τις προηγούμενες ημέρες, με αφορμή το συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στα Χανιά για το πρόγραμμα Horizon, 24 εκπρόσωποι φορέων και αρχών από πέντε ξένες χώρες περιηγήθηκαν στην Ροτόντα».

Με αφορμή το γεγονός ότι ο ναός είναι και πάλι επισκέψιμος για το κοινό, το zarpanews.gr, σας παρουσιάζει σημαντικά στοιχεία για την ιστορία του, μετά και από συνέντευξη με τον επίτιμο Έφορο Αρχαιοτήτων, Μιχάλη Ανδριανάκη, ο οποίος με τους συνεργάτες του έχει ασχοληθεί για πολλά χρόνια με την έρευνα του ναού και άλλων ναών της περιοχής. Ο κ. Ανδριανάκης έκανε λόγο για ένα από τα πιο σημαντικά έργα της σταδιοδρομίας του:

«Ναι, είναι ο αρχαιότερος εν λειτουργία ναός της Κρήτης (λείψανα παλαιότερων υπάρχουν). Λειτουργείται ανελλιπώς από το δεύτερο μισό του 6ου αιώνα, δηλαδή τα χρόνια του Ιουστινιανού. Με την έννοια αυτή και την ύπαρξη διαδοχικών στρωμάτων ζωγραφικής από διάφορες περιόδους το έχω χαρακτηρίσει ως «εγχειρίδιο Βυζαντινής Αρχαιολογίας και Τέχνης». Είχα την ευθύνη της έρευνας και αποκατάστασής του στη σημερινή μορφή από το 1980 με τους εξαιρετικούς συνεργάτες μου στην 13η/28η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων

και το θεωρώ το πιο σημαντικό έργο της σταδιοδρομίας μου».

Ο ναός του Αρχαγγέλου Μιχαήλ είναι ένα ιδιόμορφο κτίσμα, το οποίο περιλαμβάνει και βαπτιστήριο, αλλά και ένα σπάνιο μέρος με ψηφιδωτό δάπεδο. Ο κ. Ανδριανάκης, αναφέρθηκε στα χαρακτηριστικά του ναού και στο τι μπορούν να δουν σε αυτόν οι επισκέπτες:

«Σήμερα με την προσεκτική ανάδειξη των διάφορων οικοδομικών και ζωγραφικών φάσεων μπορεί κάποιος να δει ένα ιδιόμορφο καταρχήν κτίσμα, που ανήκει στους λεγόμενους περίκεντρους, ναούς, μια σπάνια παραλλαγή , όπου εδώ μάλιστα έχει και χρήση βαπτιστηρίου. Διατηρεί ακέραιη την αρχική του μορφή του 6ου αιώνα (παλιότερα είχε θεωρηθεί μεταγενέστερος), ένα μέρος από τα αρχικά ψηφιδωτά δάπεδα και αποσπάσματα από τον πρώτο τοιχογραφικό διάκοσμο (μοναδική περίπτωση στην Κρήτη και εξαιρετικά σπάνια γενικότερα, τουλάχιστον στη χώρα μας). Το επόμενο ζωγραφικό στρώμα το τοποθετώ στα χρόνια της Εικονομαχίας, κάπου στον 9ο αιώνα και σώζεται σε μικρή βέβαια έκταση με παραστάσεις σταυρών κάτω από τόξα και επιγραφές. Η παρουσία του βεβαιώνει ότι ο ναός τότε λειτουργούσε ως επισκοπικός με μεταφορά εκεί της έδρας της Επισκοπής Κισάμου, γεγονός που επιβεβαιώνεται και από την κάλυψη μετά την Εικονομαχία των παραστάσεων με ένα λεπτό κονίαμα από ασβέστη.

Ακολουθεί το τρίτο στρώμα, που σώζεται σε μεγαλύτερη έκταση και χρονολογείται στο τελευταίο τέταρτο του 12ου αιώνα. Πρόκειται για ένα από τα πολύ χαρακτηριστικά υψηλής ποιότητας έργα της Κομνήνειας Περιόδου, με στενές αναλογίες με πολύ γνωστά μνημεία, όπως το παρεκκλήσιο της Παναγίας στη Μονή της Πάτμου, ή ναοί στη Βόρεια Ελλάδα και τις γειτονικές χώρες. Τελευταίο στρώμα ζωγραφικής χρονολογείται στις αρχές του 14ου αιώνα και το έχω αποδώσει στο γνωστό, δραστήριο ζωγράφο της Δυτικής Κρήτης Μιχαήλ Βενέρη. Τέλος ο ναός της Επισκοπής Κισάμου συνδέεται με την παρουσία του εθνομάρτυρα Επισκόπου Κισάμου Μελχισεδέκ, που απαγχονίστηκε στα Χανιά το 1821».

Ο συγκεκριμένος ναός έχει όλες τις προϋποθέσεις για να καταστεί πόλος έλξης για επισκέπτες από όλο τον κόσμο, γεγονός το οποίος επιβεβαίωσε και ο κ. Ανδριανάκης:

«Με όλα αυτά νομίζω πως η σημασία του μνημείου είναι προφανής και μπορεί να

αποτελέσει ένα σημαντικό πόλο έλξης υπερτοπικής (δεν διστάζω να πω υπερεθνικής)

σημασίας, όπως επανειλημμένα έχω τονίσει εδώ και πολλά χρόνια. Ιδιαίτερα μάλιστα

αν συνδυαστεί με μια πολύ ενδιαφέρουσα Πολιτιστική Διαδρομή (Μονή και Μουσείο

Μονής Γωνιάς, Βυζαντινό-Λαογραφικό Μουσείο, ναός Παναγίας Σπηλιάς, Άγιος Στέφανος

και Επισκοπείο Δρακώνας, Ροτόντα Επισκοπής, Άγιος Ιωάννης-Φαράγγι Δελιανών)».

Την ίδια ώρα, ο κ. Ανδριανάκης τόνισε πως έχουν γίνει παρεμβάσεις για την συντήρηση και βελτίωση του ναού ωστόσο χρειάζεται μεγαλύτερη προσπάθεια από τους φορείς για την διατήρηση του συγκεκριμένου μνημείου:

«Τα προηγούμενα χρόνια η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων είχε προχωρήσει

αρκετά τις εργασίες αποκατάστασης αυτών των μνημείων και συνεχίζονται σήμερα από

την Εφορεία Αρχαιοτήτων Χανίων, χρειάζονται όμως ακόμη συντονισμένες ενέργειες, κάτι

που μπορεί να γίνει εύκολα σε συνέχεια αυτών που είχαμε δρομολογήσει με τον αείμνηστο

φίλο Πολυχρόνη Πολυχρονίδη και σε ένα βαθμό έχει αποδώσει. Η Εφορεία Αρχαιοτήτων συνεχίζει να κάνει ό,τι μπορεί, αλλά είναι απαραίτητο να υπάρξει μια «αναβάθμιση» του θέματος από τους φορείς του τόπου, πέρα από τοπικισμούς και με βάση τη σημασία των μνημείων για την Κρήτη. Η προβολή του ναού, αλλά και της Διαδρομής αυτής ξεφεύγει από τα τοπικά και τοπικιστικά όρια».

«Μόνιμη φύλαξη στο Ναό»

Την ανάγκη ο ναός να φυλάσσεται σε μόνιμη βάση εξαιτίας της σημαντικότητάς του, εξέφρασε ο αρχαιολόγος Μιχάλης Ανδριανάκης:

«Ειδικά για το ναό της Επισκοπής θεωρώ θετικό ότι με τις παρεμβάσεις της Εφορείας

Αρχαιοτήτων και του Δήμου Πλατανιά θα υπάρχει και πάλι φύλακας και θα είναι επισκέψιμος ο ναός κατά την «τουριστική» περίοδο, θα πρέπει όμως να υπάρξει μόνιμη φύλαξη λόγω της σημασίας του, κάτι που δεν μπορέσαμε να επιτύχουμε στο παρελθόν».

Ο κ. Ανδριανάκης ανέφερε παράλληλα την ανάγκη περαιτέρω προώθησης – προβολής του μνημείου:

«Επίσης χρειάζεται να συνεχιστούν εργασίες διαμόρφωσης και ανάδειξης του περιβάλλοντος χώρου και να υπάρξει και μια προβολή του μνημείου και της Πολιτιστικής Διαδρομής, κάτι στο οποίο μπορώ να βοηθήσω, αφού το γνωρίζω πολύ καλά, όπως και των άλλων μνημείων της Διαδρομής, με την έρευνα και ανάδειξη των οποίων ασχοληθήκαμε κάποιοι από την Υπηρεσία επί πολλά χρόνια και πάντα με την ευθύνη και σε συνεργασία με την αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων.»