Κρήτη | Φτωχότερος από χιόνι ως τα τέλη του αιώνα ο Ψηλορείτης – Αναλυτικά στοιχεία
Μέχρι τα τέλη του αιώνα, ο Ψηλορείτης πιθανόν να χάσει έως και το 80% του χιονιού κάτω από τα 1.500 μέτρα υψόμετρο, σύμφωνα με το χειρότερο σενάριο, ή το 30% σύμφωνα με το πιο μετριοπαθές του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος, που εξετάζει τη χιονοκάλυψη στην Ευρώπη έως το 2100.
Μια εικόνα τρομακτική, που αναδύεται μέσα από το κοντινό μέλλον, η εξέλιξη της οποίας σχετίζεται άμεσα με το πού θα κάτσει η… μπίλια στην κλιματική ρουλέτα, κυρίως σε τι ποσοστό θα αλλάξει η συγκέντρωση των αερίων του θερμοκηπίου.
Ένα σκηνικό που προκαλεί ρίγη, αν αναλογιστεί κανείς πρώτα απ’ όλα τις συνέπειες που θα έχει κυρίως στον υδροφόρο ορίζοντα η απώλεια του ζωογόνου για τις πηγές νερού που προέρχεται από το λειώσιμο του χιονιού, η υποβάθμιση του περιβάλλοντος και γιατί όχι, η αισθητική ενός βουνού που συμβολίζει τόσα πολλά πράγματα για την Κρήτη.
Τα σημεία των καιρών
Τα σημεία των καιρών είναι ήδη ορατά κυρίως στα μεσαία και χαμηλά υψόμετρα σε ολόκληρη τη χώρα και άρα και το νησί μας, όπου πέφτει λιγότερο χιόνι από το 2010 και μετά, παρά την αύξηση των βροχοπτώσεων στα πεδινά που παρατηρείται την ίδια περίοδο. Και αυτά δεν είναι τα μόνα κακά νέα που η Κρήτη και η Ελλάδα «μοιράζονται» ως κοινή μοίρα με την υπόλοιπη Ευρώπη. Έως πριν μερικά χρόνια το έστρωνε ήδη από τον Νοέμβριο, ενώ πλέον τα πρώτα χιόνια πέφτουν τον Δεκέμβριο.
Τα «λευκά» όρη της Ελλάδας και της Γηραιάς Ηπείρου «φρεσκάρονταν» με νέες ποσότητες χιονιού έως και τον Απρίλιο, κάτι που δεν ισχύει πια, καθώς ήδη από τον Μάρτιο οι χιονοπτώσεις αποτελούν ανάμνηση, ενώ η χιονοκάλυψη αποκτά αυτόν τον χαρακτήρα όλο και νωρίτερα, καθώς η θερμοκρασία αυξάνεται, το καλοκαίρι επισπεύδεται και τα χιόνια μοιραία λειώνουν από νωρίς, νωρίς, όπως μας εξήγησε ο ερευνητής του Εθνικού Αστεροσκοπείου/meteo.gr κ. Σταύρος Ντάφης.
Το πρόβλημα εστιάζεται μεγιστοποιημένο κυρίως στην Κεντρική και Νότια Ευρώπη, ενώ στον Βορρά της Γηραιάς Ηπείρου το κυριότερο πρόβλημα αφορά την τήξη του μόνιμα παγωμένου εδάφους (permafrost).
Τα «μείον» του τρόμου
Αποκαλυπτικές είναι οι αριθμητικές προσομοιώσεις του Ευρωπαϊκού Συστήματος «Κοπέρνικος» [Copernicus Climate Change Service (CS3) Climate Data Store (CDS)], τα οποία επεξεργάστηκαν οι ειδικοί για να παράγουν τα κλιματικά μοντέλα EURO-CORDEX. Τα στοιχεία που καταγράφει ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος για την Κρήτη είναι εξαιρετικά ανησυχητικά ήδη για το εγγύς μέλλον. Για την 30ετία 2011-2040, η αισιόδοξη εκτίμηση κάνει λόγο για απώλεια στο -27,8% της χιονόπτωσης στον Ψηλορείτη στο χρονικό διάστημα αναφοράς από Νοέμβριο έως Απρίλιο και η απαισιόδοξη -31,3% στα υψόμετρα κάτω των 1.000 μέτρων. Η πραγματική «χιονο-Αποκάλυψη» όμως μας περιμένει στη… γωνία.
Για την επόμενη 30ετία από το 2041 έως το 2070 και πάντα για το ίδιο χρονικό χειμωνιάτικο «παράθυρο» από Νοέμβριο έως Απρίλιο, η χιονόπτωση στον Ψηλορείτη κάτω από τα 1.000 μέτρα υψόμετρο αναμένεται να μειωθεί από 54,3% έως 65,2%, ενώ για τις τρεις τελευταίες δεκαετίες του αιώνα, από το 2071 έως το 2099, τους ίδιους μήνες, στο ίδιο υψόμετρο, στο μεγαλύτερο βουνό της Κρήτης τα μοντέλα δείχνουν μείωση του χιονιού από 63,4% το… «αισιόδοξο» σενάριο έως το σχεδόν απίστευτο -92,5%, που πρακτικά σημαίνει… ξεχάστε το χιόνι. Αν δε «κατέβουμε» στα 500 μέτρα υψόμετρο, η εικόνα γίνεται ακόμα εφιαλτικότερη, επιβεβαιώνοντας την εκτίμηση των επιστημόνων ότι όποιος πρόλαβε το… χιόνι «οίδε» στην Κρήτη. Πιο συγκεκριμένα, στη βάση των δύο σεναρίων, του αισιόδοξου και του απαισιόδοξου, για το διάστημα Νοεμβρίου-Απριλίου η μείωση της χιονόπτωσης στα 500 μέτρα εκτιμάται από -15,7% έως -16,9% για τα Χανιά και από -18,8% έως -45,2% για το Λασίθι. Τα επόμενα τριάντα χρόνια, από το 2041 έως το 2070, προβλέπονται ακόμα πιο δύσκολα.
Οι λευκές μέρες θα μειωθούν για τα Χανιά από -46,2% έως -68,3% και για το Λασίθι από -49,6% έως -86,3%. Και σε αυτή την περίπτωση το εφιαλτικότερο έμεινε για το τέλος του αιώνα. Το διάστημα 2071-2099, τα Χανιά – πάντα στα 500 μέτρα ύψος – θα δουν κατά -61,4% έως -94,8% λιγότερη χιονόπτωση, ενώ αντίστοιχα το Λασίθι από 83,4% έως 99,2%! Αξίζει να σημειωθεί ότι ως περίοδο αναφοράς στη συγκεκριμένη μελέτη που καθορίζει τις μελλοντικές αποκλείσεις από τον μέσο όρο είναι το διάστημα 1986-2005 και αφορούν προγνωστικά σενάρια με βάση τον ρυθμό εκπομπής θερμοκηπικών αερίων (π.χ. διοξείδιο του άνθρακα, μεθάνιο, κ.ά.). Για την περιοχή της Μεσογείου προβλέπεται, με βάση τα μοντέλα που έχουν εξεταστεί, μια γενικότερη μείωση του υετού, αλλά με γεωγραφική ανομοιογένεια, που όπως μας εξήγησε ο ερευνητής του Εθνικού Αστεροσκοπείου/meteo.gr κ. Σταύρος Ντάφης, εξαρτάται από πολλούς παράγοντες και κυρίως τα θερμοκηπικά αέρια που προκαλούν αύξηση της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας και της επιφάνειας της θάλασσας, και κατά συνέπεια αλλαγές στην κίνηση των καιρικών συστημάτων.
Κυρίως σε χαμηλά υψόμετρα
Προς εξαφάνιση το χιόνι ως το 2100
Τα στοιχεία αυτά έρχονται προς επίρρωσιν των διαπιστώσεων της Διακυβερνητικής Επιτροπής του ΟΗΕ για τις κλιματικές αλλαγές, που δείχνουν ότι η ετήσια χιονόπτωση έχει μειωθεί δραματικά στην Ευρώπη εξαιτίας της αύξησης της θερμοκρασίας, φαινόμενο ιδιαίτερα αισθητό στα χαμηλότερα υψόμετρα. Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος, η εικόνα αυτή τείνει να γίνει ο κανόνας ειδικά για την Κεντρική και Νότια Ευρώπη, «καμπανάκι» που ηχεί έντονα για τις περιοχές με παραδοσιακά μεγάλες ποσότητες χιονιού, όπως οι Άλπεις, τα Καρπάθια και τα ψηλά βουνά στον Νότο της Γηραιάς.
Είναι χαρακτηριστική η διαπίστωση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού, όπως προκύπτει και από τα στοιχεία που αναφέρθηκαν, ότι ειδικά στη Νότια Ευρώπη η χιονόπτωση θα βαίνει προς εξαφάνιση στα χαμηλότερα υψόμετρα στου ευρωπαϊκού Νότου στα τέλη του 21ου αιώνα. Η εικόνα στον Βορρά εξαρτάται από το υψόμετρο, καθώς και από το ποσοστό αύξησης των εκπομπών των ρύπων. Το μοτίβο που διακρίνεται είναι εκείνο της αύξησης μεν του υετού, αλλά όχι με τη μορφή χιονιού, που θα βαίνει μειούμενο σε ποσότητες κυρίως σε χαμηλά υψόμετρα και σε σχέση με την πιθανότητα υψηλότερων συγκεντρώσεων θερμοκηπικών αερίων.
Σε σχέση με την κακή χρονιά του 2021
Καλά τα καταφέρνει προς το παρόν ο χειμώνας
Προς το παρόν, πάντως, ο φετινός χειμώνας δείχνει να αντιστέκεται σε πείσμα των καιρών. Τα στοιχεία από τους δυο χιονομετρικούς σταθμούς για την Κρήτη του meteo.gr του Εθνικού Αστεροσκοπείου δείχνουν, όπως μας εξήγησε ο κ. Σταύρος Ντάφης, ότι οι δύο κακοκαιρίες που σάρωσαν σχεδόν ολόκληρη τη χώρα και φυσικά την Κρήτη οδήγησαν σε αύξηση της χιονοκάλυψης στα κρητικά βουνά σε ικανοποιητικά επίπεδα. Τόσο ο «Διομήδης» όσο και η «Ελπίδα» έφεραν μεγάλες ποσότητες χιονιού, που μένει φυσικά να φανεί πόσο καιρό θα παραμείνει στα ψηλά βουνά της Κρήτης. Και αυτό σε αντίθεση με την περυσινή χρονιά, που δε μας τα κατάφερε καλά (και) σε αυτόν τον τομέα.
Στην «καρδιά» του χειμώνα, στις αρχές Φεβρουαρίου του 2021, τα «κέφια» του υδράργυρου είχαν σαν αποτέλεσμα να λειώσει το περισσότερο από το χιόνι που είχε πέσει κατά την επέλαση του «Λέανδρου» από τις 14 έως τις 18 Ιανουαρίου, οπότε τα κρητικά βουνά ντύθηκαν στα λευκά. Ήταν χαρακτηριστικά τα στοιχεία που είχαν καταγραφεί στον χιονομετρικό σταθμό των Ανωγείων στα 1.480 μέτρα. Στις 19 Ιανουαρίου, αμέσως μετά το πέρασμα του «Λέανδρου», είχε σημειωθεί το μέγιστο ως εκείνη τη στιγμή μετρημένο ύψος, δηλαδή 30 εκατοστά χιονιού, που ωστόσο απείχε πόρρω από τον μέσο όρο όχι απλά της εποχής, αλλά των τελευταίων 16 χρόνων, όσο υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία από το Εθνικό Αστεροσκοπείο. Ακόμα και αυτά τα 30 εκατοστά όμως δεν άντεξαν για πολύ, καθώς η ανοδική πορεία της θερμοκρασίας είχε ως αποτέλεσμα σε λίγες μέρες το ύψος της χιονοκάλυψης στον συγκεκριμένο σταθμό να πέσει στο μόλις 1 εκατοστό.
Αντίστοιχη ήταν η εικόνα και στον δεύτερο χιονομετρικό σταθμό του meteo στα Λευκά Όρη, σε ύψος 1.580 μέτρων. Ανάλογη ήταν η εικόνα σε όλη την Ελλάδα, όπου σύμφωνα με τις μετρήσεις του meteo του Εθνικού Αστεροσκοπείου η χιονοκάλυψη, στην «καρδιά» του χειμώνα και παρά την κακοκαιρία «Λέανδρος», δεν ξεπερνούσε πέρυσι τον Φλεβάρη το 6%, ποσοστό αρκετά χαμηλότερο από τον μέσο όρο της περιόδου 2004-2020. Το μοτίβο είχε ξεκινήσει από τον Δεκέμβριο του 2020, όταν η συνολική έκταση των ορεινών όγκων που καλυπτόταν από το χιόνι δεν ξεπερνούσε τα 200 km2, με τον μέσο όρο των τελευταίων 16 ετών να είναι περίπου 500 km2. Μόνο κατά το πέρασμα της κακοκαιρίας “Λέανδρος” και για μόλις τρεις ημέρες, η χιονοκάλυψη εκτιμήθηκε από δορυφορικές μετρήσεις περί τα 1.030 km2, τιμή υψηλότερη κατά 300 km2 από τις κανονικές για το τέλος Ιανουαρίου τιμές».
Αξιοσημείωτη όσον αφορά στο χιόνι ήταν και η χρονιά του 2007, οπότε τα βουνά του νησιού μας παρέμειναν εντελώς «γυμνά» από χιόνι. Τα στοιχεία αυτά επιβεβαιώθηκαν και από τα δεδομένα που κατέγραψε στις 28 Ιανουαρίου 2021 ο ευρωπαϊκός δορυφόρος “Sentinel-2”, ο οποίος αποτύπωσε ένα μεγάλο μέρος της χώρας μας στο ορατό φάσμα και σε πολύ υψηλή ανάλυση (10 μ.). Όσο για την αιτία του φαινομένου, ήταν οι θερμές αέριες μάζες που κατέκλυσαν την Ανατολική Μεσόγειο για μεγάλο χρονικό διάστημα υπό την επήρεια χαμηλών ατμοσφαιρικών πιέσεων στη Δυτική Μεσόγειο. Η χιονοκάλυψη, σύμφωνα με τις δορυφορικές παρατηρήσεις, ήταν επίσης περιορισμένη το ίδιο χρονικό διάστημα στα Βόρεια Βαλκάνια, στην Κεντρική και Νότια Ιταλία και στην Ουκρανία. Αντίθετα, στην Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη η έκταση της χιονοκάλυψης βρισκόταν σε φυσιολογικά για την εποχή επίπεδα.
