Το χωριό της Κρήτης με τα 20 σπίτια και τα 13 καζάνια!
«Οίνος ευφραίνει καρδίαν ανθρώπου» πίστευαν οι αρχαίοι πρόγονοι μας και παίρνοντας παράδειγμα τον Θεό Διόνυσο, έπιναν το κρασί και παρέδιδαν τον εαυτό τους στο κέφι και στη χαρά. Περνώντας τα χρόνια οι σύγχρονοι Έλληνες το εξέλιξαν και εδώ και πολλά χρόνια (από την εποχή της Τουρκοκρατίας) από τις ρώγες του σταφυλιού βγάζουν το κρασί και μετά με την κατάλληλη διαδικασία και επεξεργασία βγάζουν ένα καθαρό και αγνό ποτό που εδώ στην Κρήτη το λέμε ρακή ή τσικουδιά.
Ταξιδέψαμε με προορισμό ένα μικρό χωριό που βρίσκεται στην επαρχία Αγίου Βασιλείου, και πιο συγκεκριμένα σε ένα καζάνι που χρονολογείται από την αρχή του προηγούμενου αιώνα!
Η Αγία Πελαγία είναι ένα χωριό που είναι χτισμένο λίγο πριν το Σπήλι και δηλώνει την παρουσία του από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Είναι ένα μικρό χωριό με 40 κατοίκους που το χαρακτηρίζει η ύπαρξη των πολλών καζανιών. Όλο το χωριό αποτελείται από είκοσι σπίτια και 13 καζάνια!!
Υπάρχει και μια μαντινάδα που περιγράφει ακριβώς αυτό το χαρακτηριστικό…
“Σε κάθε δύο χωριανους βγαίνει κι ένα καζάνι, ετσα περνά η ώρα μας δεν έχουμε ντουκιανι!”
(Δεν έχουν καφενείο δηλαδή )
Εκεί στο μικρό χωριό της Αγίας Πελαγίας γευτήκαμε και ζήσαμε για ακόμη μια φορά την ζεστή φιλοξενία που χαρακτηρίζει τους ανθρώπους του χωριού και ιδιαίτερα τους γεροντότερους απ’ αυτούς. Πιο συγκεκριμένα επισκέφτηκαμε το καζάνι της οικογένειας Πολυχρονάκη. Μέσα από τη καρδιάς της δέχτηκε να μας μιλήσει η κυρία Μαρία Τζομπανάκη για τον τρόπο που βγάζουν τώρα ρακή αλλά και για το τρόπο που την έβγαζαν τότε, πριν 70 χρόνια περίπου όταν η ίδια ήταν κοπελιά! Παρόλο που η ίδια βρίσκεται στον κατώφλι της 9ης δεκαετίας της ζωής της θυμάται όλη τη διαδικασία παραγωγής της ρακής αναβιώνοντας την μπροστά μας.
“Η παραγωγή της ρακής εκείνα τα χρόνια ήταν μια δύσκολη διαδικασία” μας λέει η κυρία Μαρία.
“Μαζεύαμε τα σταφύλια και τα μεταφέραμε με τον γάιδαρο μέσα στα κοφίνια με τελικό προορισμό το πατητήρι. Εκεί τα πατούσαμε και αφού λιώναμε τις ρώγες, παίρναμε το μούστο και αφήναμε τη ψίχα και τα τσαμπιά μέσα στο πατητήρι. Τα πλακώναμε με σπάρτο και με πέτρες και τα αφήναμε εκεί να βράσουν. Αφού έβραζαν, μετά από είκοσι μέρες περίπου, τα μεταφέραμε στο καζάνι για να βγάλουμε τη ρακή ” ενώ παρακάτω συνεχίζει λέγοντας
“Τότε δεν υπήρχαν τα σημερινά καζάνια. Είχαμε ένα πιθάρι μέσα από το οποίο περνούσε ο λουλάς ο οποίος μετέφερε τη ρακή στο κουρούπι. Όλο αυτό είχε το όνομα μαστέλο. Τρίβαμε με ένα πανί στην άκρη ενός καλαμιού τον λουλά για να κρυώνει και να βοηθάει στην υγροποίηση των υδρατμών που γινόταν η ρακή! Ήταν δύσκολη η παραγωγή ρακής! Ήθελε κόπο! Τώρα είναι όλα πιο εύκολα….βγάζουν τη ρακή χωρίς κόπο και κούραση! Τότε όμως ήταν όλα πιο όμορφα,πιο αγνά….βγάζαμε τη ρακή ξέγνοιαστα και χωρίς άγχος, χωρίς να έχουμε έννοιες και στεναχώριες”
Ο σύζυγος της ο κύριος Τζομπανάκης θυμάται με χαρά τα γλέντια και τις συνάξεις που έκαναν με αφορμή τη ρακή. “Μαζευόμασταν όλοι οι χωριανοί, οι συγγενείς και οι φίλοι και στήναμε γλέντι με αφορμή τη ρακή, ενώ δεν παραλείπει να μας πει και μια σχετική μαντινάδα
«Σ’ ένα καζάνι εσμίξαμε με μια καλή παρέα,
πρωτόρακη επίναμε μέχρι να αλλάξει η μέρα»”
Στην ίδια παρέα η κυρία Αγγελική Πολυχρονάκη, νοικοκυρά εδώ και 60 χρόνια μας δείχνει τη ζύμη που φτιάχνουν ακόμα και σήμερα τα παραδοσιακά καζάνια για να σφραγίσουν με αυτό τον τρόπο το καπάκι του καζανιού. “Τώρα παίρνουμε κριθάλευρο με νερό και φτιάχνουμε τη ζύμη με την οποία σφραγίζουμε το καπάκι. Τότε δε μας έφτανε το αλεύρι για το καζάνι….Μαζεύαμε άσπρο χώμα, το κάναμε λάσπη και το χρησιμοποιούσαμε για να σφραγίσουμε το καπάκι.”
Παρακάτω ο κύριος Στέλιος Αγγελογιαννάκης μας περιγράφει το κουρούπι αναλύοντας τη χρήση του στην παραγωγή της ρακής.
“Το κουρούπι ήταν και είναι το δοχείο στο οποίο καταλήγει η ρακή. Το στόμιο του είναι στενό για να μην εξατμίζεται η ρακή και για να χωράει ίσα ίσα το χέρι να μπει μέσα κρατώντας ένα ποτηράκι. Αφού γεμίσεις ρακή το ποτηράκι, στη συνέχεια κλείνοντας το με την παλάμη το χτυπάς στο πόδι και από τις φυσαλίδες που δημιουργούνται μπορείς να καταλάβεις τους βαθμούς της τσικουδιάς. Έτσι μετρούσαμε τότε τη ρακή.”
Στο πέρασμα του χρόνου όλα αλλάζουν και όλα εξελίσσονται.. Αυτό που μένει είναι η αγάπη των ανθρώπων και η διάθεση της καρδιάς τους να διασκεδάζει και να περνάει όμορφα.
Όπως την εποχή των προηγούμενων αιώνων έτσι και τώρα στην Αγία Πελαγία αλλά και σε όλα τα χωριά της Κρήτης η παραγωγή της τσικουδιάς και το άνοιγμα του ρακοκάζανου είναι αφορμή για παρέα και πολυήμερο γλέντι. Καλούνται οι συγγενείς, οι φίλοι και όλα τα αγαπημένα πρόσωπα να δοκιμάσουν τη ζεστή τσικουδιά και όλοι μαζί να γλεντήσουν και να γιορτάσουν με τραγούδι και χορό. Η τσικουδιά στην Κρήτη είναι το προϊόν που δε λείπει από κανένα νοικοκυριό. Συνοδεύει τους Κρήτες σε κάθε εκδήλωση της ζωής τους….σε χαρές και λύπες, σε οικογενειακές υποχρεώσεις και ξεφαντώματα! Γι’ αυτό και η παραγωγή της θεωρείται σημαντική αλλά και απαραίτητη!
