Το απόλυτο επιτελικό μπάχαλο με τις συντάξεις – Δείτε τα παραδείγματα
Τα προβλήματα πρακτικής εφαρμογής, είναι ακριβώς εκείνα, που θα οδηγήσουν την σχετική διαδικασία, σε ένα φιάσκο, άνευ προηγουμένου
Ο νόμος 4921/2022, που δημοσιεύτηκε πριν από 1 μήνα, «υπόσχεται» να θέσει τέλος στο υπαρκτό πρόβλημα των καθυστερήσεων, στις απονομές των συντάξεων. Οι «συντάξεις fast track» και οι «συντάξεις εμπιστοσύνης» παρουσιάζονται, σαν μια ρηξικέλευθη και άμεσα, εφαρμόσιμη λύση.
Είναι πράγματι όμως, έτσι;
Η φιλοσοφία του νέου συστήματος, είναι η εξής: Η επιτάχυνση των συντάξεων, θα γίνει μέσω της αξιοποίησης των πληροφοριών, που ήδη διαθέτει ο ΕΦΚΑ, κυρίως στα ηλεκτρονικά του αρχεία, και των δηλώσεων και των στοιχείων, που προσκομίζουν οι ασφαλισμένοι, τα οποία τεκμαίρονται κατ’ αρχήν ως αληθινά(συντάξεις εμπιστοσύνης).
Για τις αιτήσεις που υποβάλλονται μετά την 1η Απρίλιου 2022(συντάξεις fast track), εάν δεν έχει εκδοθεί απόφαση εντός τριών μηνών, από την υποβολή της αίτησης, μετά την πάροδο του τριμήνου, οι εισηγητές διακόπτουν κάθε αλληλογραφία για επαλήθευση των στοιχείων, που έχει υποβάλει ο αιτών και η πράξη απονομής σύνταξης ή η απορριπτική απόφαση, εκδίδεται με βάση τα στοιχεία του ηλεκτρονικού ασφαλιστικού ιστορικού του αιτούντος (σύστημα «ΑΤΛΑΣ» ή άλλα ηλεκτρονικά συστήματα, που τηρούνται στον ΕΦΚΑ).
Η σχετική εγκύκλιος του ΕΦΚΑ(17/2022), που εκδόθηκε, πριν από μερικές ημέρες, ορίζει την διαδικασία, που θα πρέπει να τηρήσουν οι εισηγητές του ΕΦΚΑ, για να εφαρμόσουν το νόμο.
Τα προβλήματα πρακτικής εφαρμογής, είναι ακριβώς εκείνα, που θα οδηγήσουν την σχετική διαδικασία, σε ένα φιάσκο, άνευ προηγουμένου:
1. Αρχικά, η εγκύκλιος του ΕΦΚΑ ορίζει ρητά ότι, ο ασφαλιστικός χρόνος, που έχει δηλωθεί χωρίς τεκμηρίωση, θα υπολογίζεται με βάση τις χαμηλότερες εισφορές, που αντιστοιχούν στο ημερομίσθιο ανειδίκευτου εργάτη, αν πρόκειται για μισθωτό, ή στην κατώτερη ασφαλιστική κατηγορία, αν πρόκειται για ασφαλισμένο επαγγελματία ή αγρότη, με κίνδυνο η σύνταξη να είναι χαμηλότερη. Δηλαδή, αν δεν υπάρχει καταγεγραμμένο το ασφαλιστικό ιστορικό, για έναν ελεύθερο επαγγελματία, ο ΕΦΚΑ θα υπολογίζει τη σύνταξη, όχι με βάση τις εισφορές που πλήρωσε ο ασφαλισμένος, αλλά με την ελάχιστη σύνταξη, που δίνει η κατώτατη κλίμακα εισφοράς.
Παράδειγμα 1o:Έμπορος πληρώνει τις εισφορές του όλα τα χρόνια, αλλά αυτές, δεν είναι καταχωρημένες στον ΕΦΚΑ. Ενώ πληρώνει την 3η κλίμακα(312 ευρώ) και θα έπρεπε να πάρει 1.024 ευρώ οριστική, κύρια σύνταξη, ο ΕΦΚΑ θα υπολογίσει τη σύνταξη στην κατώτερη κλίμακα και θα λάβει 801 ευρώ, δηλαδή 223 ευρώ λιγότερα!
Ο παραλογισμός δεν σταματά εδώ, καθώς ο ΕΦΚΑ έχει περιθώριο να ελέγξει τη σύνταξη και να αποδώσει το ορθό ποσό, μέσα σε 5 έτη! Μέχρι τότε, ο συνταξιούχος θα λαμβάνει αισθητά, λιγότερα χρήματα. Τα υπόλοιπα θα τα λάβει αναδρομικά, αλλά άτοκα, μετά την παρέλευση αρκετών χρόνων. Στο μεσοδιάστημα φυσικά, δεν θα έχει το δικαίωμα να προσβάλει την συνταξιοδοτική πράξη, αφού εκ του νόμου, η απόφαση σύνταξης, ως διοικητική πράξη, παραμένει υπό την αίρεση του, εκ των υστέρων διοικητικού ελέγχου, που από εξαίρεση, γίνεται πλέον ο κανόνας.
Παράδειγμα 2o:Υδραυλικός έχει πληρώσει από το 2002 την ανώτατη εισφορά στον τ. ΟΑΕΕ και με 40 έτη πρόκειται να βγει στη σύνταξη, σε ηλικία 62 ετών. Λόγω μη ύπαρξης όλων των εγγραφών ή έλλειψης οριστικοποιημένων οφειλών, ο ΕΦΚΑ θα υπολογίσει τη σύνταξη στην ελάχιστη κλίμακα και ο ασφαλισμένος, θα λαμβάνει 1.050 ευρώ σύνταξη, αντί για 1.634 ευρώ, που θα έπρεπε να λάβει, με την προϋφιστάμενη διαδικασία.
Τα προβλήματα θα ανακύψουν κυρίως στα ταμεία των ελεύθερων επαγγελματιών και των αυτοαπασχολουμένων, καθώς οι μισθωτοί του τ. ΙΚΑ έχουν ψηφιακό, ασφαλιστικό ιστορικό, από τον Ιανουάριο του 2002, μέχρι σήμερα. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που οι εγγραφές δεν είναι πλήρεις. Στην περίπτωση αυτή θα προκύψουν σημαντικές διαφορές και στους μισθωτούς.
Παράδειγμα 3o:Υπάλληλος έχει μικτό μισθό 1.500 ευρώ και θα λάμβανε κύρια σύνταξη 1.134 ευρώ με 40 έτη στην ασφάλιση. Λόγω ελλείψεων στις καταχωρήσεις, η σύνταξη του θα υπολογιστεί, κατά ένα μέρος με το ημερομίσθιο του ανειδίκευτου εργάτη, και για 3 χρόνια θα λαμβάνει 1.000 ευρώ σύνταξη, έως ότου να γίνουν οι σχετικοί έλεγχοι και συμψηφισμοί.
2. Τα παράδοξα συνεχίζονται. Ο νόμος θέτει προθεσμία 3 μηνών στον ΕΦΚΑ για να εκδοθεί η σύνταξη με την μη αυτοματοποιημένη διαδικασία. Όμως, ποιος ο λόγος να τίθεται η σχετική χρονική προθεσμία, όταν είναι γνωστό σε όλους ότι, είναι αδύνατο να βγει μια σύνταξη, σε 3 μήνες. Αν συνέβαινε κάτι άλλο, τότε ήδη θα εκδίδονταν οι συντάξεις στο τρίμηνο και δεν θα υπήρχε ο λόγος της νομοθετικής παρέμβασης. Δηλαδή οι εισηγητές του ΕΦΚΑ, έχουν τη δυνατότητα να βγάλουν τις συντάξεις σε 3 μήνες και δεν το πράττουν; Η κυβέρνηση θέτει την προθεσμία αυτή, για να γίνει ένα πρώτο ξεσκαρτάρισμα, να βγουν οι «εύκολες» αποφάσεις και να εμφανίσει μειωμένο στοκ συντάξεων υπό εκκαθάριση, μέχρι το τέλος Ιουνίου όπως έχει δεσμευτεί.
3. Ο έλεγχος των συνταξιοδοτικών αποφάσεων, που θα βγουν με τη νέα διαδικασία, δεν θα είναι δειγματοληπτικός, αλλά συνολικός. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι, όλες οι αποφάσεις θα ελέγχονται από ανθρώπινα χέρια και μάτια, που όμως δεν υπάρχουν στον ΕΦΚΑ. Οι προθεσμίες, που θέτει ο νόμος, δεν υπάρχει περίπτωση να τηρηθούν, καθώς το πρόβλημα έλλειψης προσωπικού, είναι υπαρκτό και γνωστό, εδώ και χρόνια. Και πάλι οι εισηγητές θα πρέπει να έρθουν σε επικοινωνία με τους ασφαλισμένους, να ζητήσουν δικαιολογητικά(εταιρικά έγγραφα, καρτέλες ενσήμων, έγγραφα από την εφορία κλπ) απλά μεταθέτοντας, την ίδια ακριβώς διαδικασία, που τηρείται και σήμερα, χρονικά, «προς τα πίσω».
4. Οι εισηγητές του ΕΦΚΑ, που διαπιστώνουν ότι, δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις συνταξιοδότησης θα πρέπει, λέει ο νόμος, να εκδώσουν απορριπτικές αποφάσεις. Όμως, αν δεν έχουν ολοκληρωθεί οι αλληλογραφίες και οι αναζητήσεις των ασφαλιστικών χρόνων, υπάρχει ο κίνδυνος να απορριφθεί μια αίτηση, που είναι καθόλα νόμιμη. Πως ο υπάλληλος του ΕΦΚΑ, θα εκδώσει απορριπτική απόφαση, όταν εκκρεμεί απώλεια ασφαλιστικού χρόνου(ειδικά όταν για την καθυστέρηση ανεύρεσης των ενσήμων, ευθύνεται ο ίδιος ο ΕΦΚΑ);Αν ο ασφαλισμένος δεχτεί να λάβει τη σύνταξή του με τον υπαρκτό χρόνο, ο κίνδυνος να πάρει κάποιος μια πιο μικρή σύνταξη, είναι παραπάνω από ορατός.
5. Τι θα συμβεί, με τις συντάξεις του Δημοσίου, στις οποίες οι ασφαλισμένοι δεν δηλώνουν τους ασφαλιστικούς χρόνους οι ίδιοι, αλλά τα στοιχεία αντλούνται από το e-ΔΑΥΚ με την συνδρομή των υπηρεσιών; Ποιος θα έχει την ευθύνη της συμπλήρωσης της αίτησης συνταξιοδότησης; Χαρακτηριστικό επίσης είναι ότι από τη εν λόγω διαδικασία εξαιρούνται οι συντάξεις, που περιλαμβάνουν χρόνο εξωτερικού(διεθνείς συντάξεις).
6. Σε περίπτωση απορριπτικής απόφασης, η κοινοποίηση στον ασφαλισμένο γίνεται ηλεκτρονικά, με δικαίωμα ένστασης, σε εξαιρετικά σύντομες προθεσμίες, χωρίς να υφίσταται πλέον το δικαίωμα προηγούμενης ακροάσεως( που υφίστατο πριν την έκδοση της απορριπτικής διοικητικής πράξης σε προθεσμία 1 μηνός). Τι θα συμβεί με ηλικιωμένους, που δεν έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο ή βρεθήκαν εκτός σύνδεσης(internet) για μακρύ χρονικό διάστημα; Θα χάνουν οι ασφαλισμένοι τη σύνταξη τους;
7. Στην περίπτωση, η οποία αντιστοιχεί στην έκδοση πράξη σύνταξης, με βάση μόνη την δήλωση του ασφαλισμένου, δηλαδή στην πλήρη εφαρμογή της αρχής της εμπιστοσύνης του Κράτους, προς τον διοικούμενο, αποδίδεται και αντίστοιχη «ευθύνη» στον διοικούμενο, ο οποίος βαρύνεται με την υποχρέωση, να διατηρήσει τα έγγραφα στοιχεία, για χρονικό διάστημα δέκα (10) ετών, από την έναρξη ισχύος του νόμου.
Το βάρος αυτό, λέει η εγκύκλιος, καλύπτει και το ενδεχόμενο να καταστραφούν ή να απολεσθούν τα έγγραφα αυτά στοιχεία, για λόγους, «που είναι ανεξάρτητοι, της βουλήσεως του ασφαλισμένου». Δηλαδή, σε ένα ενδεχόμενο πυρκαγιάς ή πλημμύρας, αν ο ασφαλισμένος χάσει τα ένσημα του και λαμβάνει ήδη σύνταξη, για παράδειγμα για 8 χρόνια, θα κληθεί να επιστρέψει εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ, για λόγους, που δεν ανάγονται στην σφαίρα ευθύνης του! Είναι άλλο πράγμα να κρατούνται τα ένσημα σε μια δημόσια υπηρεσία και άλλο στην οικεία του πολίτη που είναι πλήρως εκτεθειμένα σε απίθανους κινδύνους.
8. Ο νόμος προβλέπει τον αυτοματοποιημένο υπολογισμό των οφειλών, κατά την υποβολή της ηλεκτρονικής αίτησης του συνταξιούχου. Όμως τεχνικά, τέτοια δυνατότητα δεν υπάρχει, καθώς το ΚΕΑΟ και τα Ταμεία, δεν έχουν ακριβή στοιχεία για τις οφειλές, ούτε υπάρχει σχετική διασύνδεση μεταξύ τους, ώστε να μπορεί να προσχωρήσει ο υπολογισμός. Οι σύμβουλοι του κ.Χατζηδάκη(δια του Διοικητή του ΕΦΚΑ) «νομοθετούν», το ανεφάρμοστο.
9. Οι νέες διατάξεις πρακτικά, ακυρώνουν την διαδικασία των πιστοποιημένων λογιστών και δικηγόρων, κατά το σκέλος της απονομής της σύνταξης. Αν η σύνταξη βάσει στοιχείων-δηλώσεων, εκδίδεται σε 3 μήνες αυτόματα, γιατί να πάει κανείς σε ιδιώτη, για να του εκδώσει τη σύνταξη; Ο ρόλος τους πλέον περιορίζεται μόνο στην καταμέτρηση του ασφαλιστικού χρόνου και στην εξαγορά των πλασματικών ετών ή στον υπολογισμό των οφειλών. Το φιάσκο, με τους πιστοποιημένους ιδιώτες, ουσιαστικά λαμβάνει τέλος δίχως να βοηθήσει καθόλου την διαδικασία. Η κυβέρνηση πιστοποίησε για επικοινωνιακούς λόγους 500 ιδιώτες και τώρα τους πετάει στον «κάλαθο των αχρήστων».
10. Το νέο σύστημα, δεν αντιμετωπίζει το πρόβλημα της έλλειψης δυνατότητας ενημέρωσης για τη θεμελίωση δικαιώματος συνταξιοδότησης. Μέσω της αυτοματοποιημένης διαδικασίας, χωρίς ακριβή έλεγχο των χρονικών και ηλικιακών προϋποθέσεων, θα αυξηθούν κατακόρυφα οι απορριπτικές αποφάσεις(μόνο το Γενάρη του 2022 το ποσοστό των απορριπτικών αποφάσεων εκτοξεύτηκε στο 30%). Οι υπάλληλοι του ΕΦΚΑ, είναι λογικό, όταν οι διαδικασίες γίνονται «στο περίπου» και με βάση τα «ορατά» στα πληροφοριακά συστήματα στοιχεία, να προτιμούν να απορρίψουν μια «οριακή», ως προς τη θεμελίωση, αίτηση, αντί να δώσουν σύνταξη, σε κάποιον, που ενδεχομένως δεν τη δικαιούται. Και πάλι χαμένος, θα είναι ο ασφαλισμένος που θα κυνηγάει την ουρά του.
Η κυβέρνηση εισάγει μια νέα διαδικασία στην δημόσια συνταξιοδοτική λειτουργία, που είναι τεχνικά και λειτουργικά, σε μεγάλο ποσοστό, ανεφάρμοστη.
Ούτε όλες οι εκκρεμείς συντάξεις θα εκδοθούν μέχρι τον Ιούνιο του 2022, ούτε, το χειρότερο, οι συντάξεις θα υπολογίζονται σωστά. Οι συνταξιούχοι θα τελούν σε μακροχρόνια ομηρία. Οι υπάλληλοι του ΕΦΚΑ, ήδη «σηκώνουν τα χέρια ψηλά» και αγνοούν παντελώς πως θα εξελιχθεί η νέα διαδικασία. Το μάρμαρο θα πληρώσουν τελικά, οι ίδιοι οι συνταξιούχοι που θα φέρουν ακέραια την ευθύνη για κάθε εξέλιξη, είτε έχουν υπαιτιότητα είτε όχι. Ο φόβος αυτός θα τους οδηγήσει σε ιδιωτικά γραφεία και σε επιπλέον έξοδα.
Συμπερασματικά, η κυβέρνηση «παίζει στα ζάρια» τη ζωή των συνταξιούχων, μόνο και μόνο για να εμφανίσει ότι, πέτυχε το στόχο της εκκαθάρισης των εκκρεμών συντάξεων.O στόχος να φορτωθεί στον επόμενο, η εκκαθάριση της «κόπρου του Αυγεία»(έτσι είχε χαρακτηρίσει ο κ.Χατζηδάκης το στοκ των εκκρεμών συντάξεων), βγάζει μάτι. Το αν οι συνταξιούχοι θα κινδυνεύουν να βρεθούν σε χρεωκοπία, δίχως να λαμβάνουν την ορθή σύνταξή τους και να κάνουν τον προγραμματισμό τους, ουδόλως απασχολεί την κυβέρνηση.
Γράφει ο Διονύσης Τεμπονέρας, Δικηγόρος – Εργατολόγος
