Στα «άδυτα» των 6 Ρίχτερ: Τι έσωσε την Κρήτη
Πολλές ήταν οι ιδιαιτερότητες των 6 Ρίχτερ που ταρακούνησαν το Σάββατο την Ιεράπετρα αλλά και πολλές άλλες περιοχές της Κρήτης, προκαλώντας μάλιστα και ένα τοπικό τσουνάμι, που ευτυχώς δε δημιούργησε προβλήματα. Ο σεισμός, ο οποίος ήταν πανομοιότυπος με εκείνον που είχε σημειωθεί στο ίδιο σημείο πριν από μια δεκαετία, χαρακτηρίζεται ως σπάνιος για την περιοχή, καθώς είχε τόσο μεγάλο μέγεθος και ήταν επιφανειακός.
Σύμφωνα με τον γεωλόγο του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης δρ. Χαράλαμπο Φασουλά, οι σεισμοί που σημειώνονται στα νότια, δυτικά και ανατολικά γύρω από την Κρήτη είναι σεισμοί που προκαλούνται επειδή τα πετρώματα τεντώνονται οριζόντια, με αποτέλεσμα να «κάθεται» ο πυθμένας και να βουλιάζουν. Πρόκειται για τους λεγόμενους «σεισμούς συμπιέσεως» και αποτελούν το μοτίβο που συναντούν οι επιστήμονες σε όλους τους μεγάλους σεισμούς, που ωστόσο σημειώνονται σε μεγάλα βάθη.
Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε στην εφημερίδα «Νέα Κρήτη» ο δρ. Χ. Φασουλάς, ο σεισμός αυτός ήταν μια μικρογραφία, όσον αφορά στη συμπεριφορά του, με εκείνον στη Σουμάτρα της Ινδονησίας. Αυτό που έσωσε την Κρήτη ήταν η απόσταση του επίκεντρου από τις κατοικημένες περιοχές, καθώς μέχρι να φτάσουν στην ξηρά τα σεισμικά κύματα η δράση τους είχε αποσβεστεί. Αυτές οι ιδιαιτερότητες, μεγάλο μέγεθος και επιφανειακό εστιακό βάθος, προκάλεσαν την αρχική επιφυλακτικότητα, που ωστόσο ήρθη όταν ξεκίνησε η μετασεισμική ακολουθία, η οποία και επιβεβαίωσε ότι ευτυχώς επρόκειτο για τον κύριο σεισμό.
Τα δύο αυτά κύρια χαρακτηριστικά, μέγεθος και επιφανειακό επίκεντρο, προκάλεσαν και το παλιρροϊκό κύμα το οποίο έφτασε σε ύψος τα 30 εκατοστά. Ουσιαστικά δηλαδή, όπως μας εξήγησε ο γνωστός γεωλόγος, «σηκώθηκε ο βυθός της θάλασσας». Ωστόσο, αν και ισχυρός, ο σεισμός δεν ήταν σε θέση να σηκώσει μεγαλύτερο τσουνάμι.
Αν για παράδειγμα είχε μέγεθος 7 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ, τα πράγματα θα ήταν πολύ επικίνδυνα, καθώς το ύψος του κύματος θα μπορούσε να φτάσει ακόμα και τα δύο μέτρα. Και αν απορεί κανείς για το πώς είναι δυνατόν αυτό, ο κ. Φασουλάς μάς έδωσε την ομολογουμένως εντυπωσιακή εξήγηση, πως όταν μιλάμε για σεισμούς, ακόμα και μισός βαθμός επιπλέον παράγει 18 φορές μεγαλύτερη ενέργεια. Για αυτό ακριβώς υπήρξε η ανησυχία και ο προβληματισμός για το πώς αντέδρασε ο κόσμος στο φαινόμενο αψηφώντας ή αγνοώντας τον κίνδυνο και συγκεντρώθηκε στο λιμάνι της Ιεράπετρας να δει και να καταγράψει το φαινόμενο.
Αν σκεφτεί κανείς ότι εξαιτίας των ιδιαίτερων γεωομορφολογικών χαρακτηριστικών της Μεσογείου οι χρόνοι είναι εξαιρετικά κρίσιμοι σε περίπτωση τσουνάμι, καταλαβαίνει το πόσο σοβαρά πρέπει να λαμβάνουμε την προειδοποίηση των ειδικών να απομακρυνόμαστε όσο το δυνατόν περισσότερο από τη θάλασσα μετά από έναν σεισμό. Με δεδομένο ότι αν δεν υπάρχουν παλιρροιογράφοι ώστε γίνει αντιληπτό από τα μηχανήματα αλλά μόνο με γυμνό μάτι όταν πλέον θα γίνει εμφανές το μέγεθος του κύματος, ίσως να είναι αργά να αντιδράσει κανείς αν βρίσκεται στην ακτογραμμή. Ενδεικτικά ο κ. Φασουλάς μάς ανέφερε ότι το τσουνάμι που καθόρισε την ιστορία της προϊστορικής Μεσογείου και των κατοίκων της χρειάστηκε μόλις 20 λεπτά για να φτάσει από τη Σαντορίνη στην Κρήτη.
Η γεωλογία του βυθού – Τι μας λέει ο χάρτης του υπόγειου κόσμου της Κρήτης
Ο κ. Φασουλάς δημοσιοποίησε στην ιστοσελίδα του και έναν εξαιρετικά ενδιαφέροντα γεωλογικό και τεκτονικό χάρτη της Κρήτης, στον οποίο τοποθέτησε τον σεισμό του Σαββάτου και τους μεγαλύτερους από τους μετασεισμούς που ακολούθησαν, και ο οποίος εξηγεί τη γένεση του σεισμού και την εξέλιξή του.
Ο χάρτης, που είναι ένα «σκανάρισμα» του βυθού, αποκαλύπτει έναν υποβρύχιο κόσμο «αντικατοπτρισμού» εκείνου της ξηράς, με μεγάλα όρη που έχουν σχηματιστεί στο παρελθόν, όπως εκείνο του Στράβωνα στα βόρεια, αλλά και όρη που τώρα σχηματίζονται στην «εσωτερική» λεγόμενη οροσειρά, καθώς και τάφρους, σαν αυτές του Στράβωνα και του Πλινίου που εικονίζονται στον χάρτη. Πρόκειται για μεγάλες τάφρους στα νότια που ξεκινούν από τη Σητεία και ανοίγουν σαν βεντάλια, περιγραφή που προσδιορίζει τη μορφή τους.
Έχει ενδιαφέρον το «Αβυσσικό», λεγόμενο, «πεδίο του Ηροδότου» στα νότια, όπου σύμφωνα με τον κ. Φασουλά τα βάθη είναι κυριολεκτικά αβυσσαλέα, φτάνοντας έως και τα 2.500 μέτρα. Σημειώνεται ότι ο χάρτης δημοσιεύτηκε στο άρθρο «Deformational styles of the Eastern Mediterranean Ridge and surroundings from combined swath mapping and seismic reflection profiling», το οποίο υπογράφουν οι Caroline Huguen, Jean Mascle, Eric Chaumillon, John M. Woodside, Jean Benkhelil, Achim Kopf και Anna Volkonskaija και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Tectonophysics 343» το 2001.
