SOS για «βουτιά» του ΑΕΠ και κύμα ακρίβειας στα νησιά λόγω καυσίμων και «πράσινης μετάβασης»

Μεγάλο πλήγμα αναμένεται να δεχτεί η νησιωτική οικονομία και ειδικά αυτή της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου λόγω της δέσμης προτάσεων που προωθεί η ΕΕ με τίτλο «Fit for 55», που εκτινάσσει το κόστος καυσίμων στις μεταφορές και δη την ακτοπλοΐα, τη βασική “γέφυρα” νησιών – ηπειρωτικής Ελλάδος.

Αναλυτικά, με βάση τη μελέτη του ΙΟΒΕ με τίτλο με τίτλο «Επίδραση της δέσμης προτάσεων “Fit for 55” στην επιβατηγό ναυτιλία και στη νησιωτική Ελλάδα», σε βάθος 4ετίας, εφόσον δεν αναληφθεί δράση και χάραξη μιας συγκροτημένης στρατηγικής διαχείρισης των κινδύνων, αναμένεται να υπάρξει σοβαρή επίδραση, λόγω της ακρίβειας, στις θαλάσσιες μεταφορές, σε όλη την αλυσίδα αξίας. Κι έτσι αναπόφευκτα, με βάση τη μελέτη αλλά και τις εκτιμήσεις παραγόντων του κλάδου, τα αποτελέσματα θα είναι οδυνηρά με περιορισμό της ζήτησης, με πλήγματα στην ανταγωνιστικότητα, με απώλειες θέσεων εργασίας και βέβαια ζητήματα βιωσιμότητας των τοπικών κοινωνιών.

Σήμα κινδύνου από τον ΣΕΕΝ

Είναι χαρακτηριστικό ότι σχολιάζοντας τη μελέτη του ΙΟΒΕ ο πρόεδρος του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Επιβατηγού Ναυτιλίας Σπύρος Πασχάλης στη διάρκεια σχετικής ημερίδας που διοργάνωσε χθες ο Σύνδεσμος, αφού περιέγραψε την οριακή κατάσταση που επικρατεί, σήμερα, στον κλάδο, καθώς το 80% του τζίρου αναλώνεται σε κόστη καυσίμων, υπογράμμισε ότι η μετάβαση στην πράσινη ναυτιλία θα επιφέρει μείωση μεταφορικού έργου κατά 5,4 εκατ. επιβάτες έως το 2026 (-28%), μείωση του ΑΕΠ κατά €903 εκατ. το 2026 (0,3% του ΑΕΠ της Ελλάδας), πτώση του τουρισμού και της τουριστικής δαπάνης, αλλά και απώλεια 29,600 θέσεων εργασίας στο σύνολο της Ελλάδας (νησιωτικές περιοχές και ηπειρωτική χώρα). Μάλιστα, όπως είπε, επικαλούμενος το ΙΟΒΕ, ο νέος πρόεδρος του ΣΕΕΝ, που διαδέχτηκε μια εμβληματική μορφή της Ελληνικής ακτοπλοΐας, τον Μιχάλη Σακέλλη, η απώλεια θέσεων εργασίας αντιστοιχεί στο 5,8% των απασχολούμενων στις νησιωτικές περιοχές. Ειδικά, δε, η μείωση της απασχόλησης, λόγω της χαμηλότερης επισκεψιμότητας στα νησιά του Νοτίου Αιγαίου, προέβλεψε ότι θα φτάσει τις 19 χιλ. το 2026 ή 16,1% της συνολικής απασχόλησης στην περιφέρεια.

Τα απόνερα στην οικονομία ανά περιοχή

Στην Κρήτη η επίπτωση στο ΑΕΠ πλησιάζει τα €96 εκατ. το 2026 (1,0% του ΑΕΠ της περιφέρειας). Η απώλεια θέσεων εργασίας ξεπερνά τις 3,4 χιλ. απασχολούμενους το 2026 (1,5% της συνολικής απασχόλησης στην περιφέρεια). Η επίπτωση στο ΑΕΠ της Ζακύνθου και της Κεφαλονιάς από τη χαμηλότερη επισκεψιμότητα κυμαίνεται από €9 εκατ. το 2023 έως €50 εκατ. το 2026. Επίσης, η χαμηλότερη επισκεψιμότητα σε Ζάκυνθο και Κεφαλονιά οδηγεί σε μείωση της απασχόλησης κατά σχεδόν 1,8 χιλ. το 2026 (2,5% της συνολικής απασχόλησης στα δύο νησιά).

Ειδικότερα, η επίπτωση στο ΑΕΠ του Νοτίου Αιγαίου εκτιμάται σε €522 εκατ. το 2026 (8,2% του ΑΕΠ της περιφέρειας).

Επίσης, η μελέτη του ΙΟΒΕ με τίτλο «Επίδραση της δέσμης προτάσεων «Fit for 55» στην επιβατηγό ναυτιλία και στη νησιωτική Ελλάδα», εκτιμά ότι η «πράσινη μετάβαση» θα έχει αρνητικές επιπτώσεις στις νησιωτικές οικονομίες, με την μεγαλύτερη επίπτωση να καταγράφεται στις περιφέρειες Νοτίου Αιγαίου και Κρήτης.

Ακρίβεια

Επιπλέον, με βάση το ΙΟΒΕ, η δέσμη Fit-for-55 στον κλάδο της επιβατηγού ναυτιλίας επιβαρύνει το κόστος διαβίωσης των κατοίκων στις νησιωτικές περιοχές κατά €58 εκατ. το 2026. Αντιστοιχεί σε επιβάρυνση κατά €48 για κάθε κάτοικο της περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου, €42 ανά κάτοικο για την περιφέρεια Κρήτης και €35 ανά κάτοικο για την περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, περιοχών με στρατηγική σημασία για την διασφάλιση της εδαφικής συνοχής της χώρας.

Μάλιστα, όπως αναφέρεται, η μείωση της επισκεψιμότητας των νησιών της χώρας από ημεδαπούς και ξένους επισκέπτες που χρησιμοποιούν τις ακτοπλοϊκές υπηρεσίες εκτιμάται ότι μπορεί να πλησιάσει τα 4,0 εκατ. ταξιδιώτες το 2026.

Επιπλέον, οι απώλειες εσόδων, λόγω της δέσμης “Fit for 55”, για τις επιχειρήσεις του κλάδου αναμένεται να φτάσουν τα 183 εκατ. ευρώ το 2026, ενώ η απώλεια εσόδων για τις τουριστικές επιχειρήσεις στις νησιωτικές περιοχές φτάνει σχεδόν το 1,0 δισεκ. ευρώ το 2026.

Σε όρους ΑΕΠ, οι απώλειες λόγω της δέσμης “Fit for 55” από τη μειωμένη ζήτηση για ακτοπλοϊκές μεταφορές και τη χαμηλότερη επισκεψιμότητα των νησιωτικών περιοχών εκτιμώνται σε €212 εκατ. το 2023 και φτάνουν τα €903 εκατ. το 2026 (0,3% του ΑΕΠ). Επίσης τα νέα αυτά δεδομένα εκτιμάται ότι μπορεί να οδηγήσουν σε αυξημένο κόστος λειτουργίας της εγχώριας ακτοπλοΐας κατά €207 εκατ. το 2026 (σε σύγκριση με σενάριο μη εφαρμογής των μέτρων), εάν δεν ληφθούν κατάλληλα μέτρα προσαρμογής.

Μάλιστα αναφέρεται ότι η επιβάρυνση μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση των τιμών των εισιτηρίων κατά περίπου 30%.

Η ΕΕ και η μείωση των ρύπων

Υπενθυμίζεται ότι τον Ιούλιο του 2021, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε δέσμη προτάσεων για προσαρμογή των κοινοτικών πολιτικών με στόχο τη μείωση των καθαρών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55% (σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990) έως το 2030. Ποσοστό που κρίνεται άκρως φιλόδοξο, με βάση μάλιστα και όσα τόνισε ο κ. Πασχάλης. Μάλιστα η ένταξη των μεταφορών και συγκεκριμένα της ναυτιλίας στο Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΣΕΔΕ) της ΕΕ, ο επιμερισμός των προσπαθειών μείωσης εκπομπών σε τομείς εκτός του ΣΕΔΕ, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η ενεργειακή απόδοση, οι υποδομές εναλλακτικών καυσίμων, κ.ά. θα οδηγήσουν σε σημαντικές αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας της εγχώριας ακτοπλοΐας.

“Χωρίς ανανέωση του στόλου, η ένταξη στο ΣΕΔΕ θα επιφέρει επιβάρυνση στο κόστος λειτουργίας των πλοίων. Δεδομένης της περιορισμένης κερδοφορίας, ειδικά την τελευταία δεκαετία, οι δυνατότητες απορρόφησης του επιπλέον κόστους από τις ακτοπλοϊκές εταιρείες είναι περιορισμένες, με αποτέλεσμα τη δημιουργία πιέσεων για αύξηση των ναύλων. Ταυτόχρονα, οι αρνητικές προοπτικές για αποδόσεις σε επενδύσεις εντός του κλάδου περιορίζουν και τη δυνατότητα ανανέωσης του στόλου με πλοία που αξιοποιούν τεχνολογίες μικρότερης ή μηδενικής έντασης εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, ενώ και οι υπάρχουσες υποδομές στα λιμάνια της χώρας δεν μπορούν να υποστηρίξουν τον επαρκή εφοδιασμό με εναλλακτικά καύσιμα και ηλεκτρισμό” αναφέρεται σχετικά.

Χωρίς τη “βαρύτητα” του Ουκρανικού

Μάλιστα σημειώνεται ότι στο όλο “σενάριο” δεν ελήφθη υπόψη η έκτακτη συνθήκη που επικρατεί στην αγορά ενέργειας λόγω του πολέμου, αλλά μια μέση εκτίμηση στη βάση των δεδομένων του 2021 μια και υπάρχει ελπίδα για να μια αποκατάσταση κανονικότητας. Σε διαφορετική περίσταση τα πράγματα αναμένεται να πάρουν ακόμη χειρότερη τροπή.

Πάντως, όπως προκύπτει από την μελέτη του ΙΟΒΕ, η υλοποίηση των προτεινόμενων από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή πολιτικών για το κλίμα (δέσμη μέτρων Fit for 55) εκτιμάται ότι μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένο κόστος λειτουργίας της εγχώριας ακτοπλοΐας κατά 207 εκατ. ευρώ το 2026 (σε σύγκριση με σενάριο μη εφαρμογής των μέτρων), εάν δεν ληφθούν κατάλληλα μέτρα προσαρμογής.

Η μεγαλύτερη αύξηση του λειτουργικού κόστους των εταιριών του κλάδου ενδέχεται να προέλθει από την επέκταση του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών άνθρακα (ΣΕΔΕ – ETS) στον κλάδο της επιβατηγού ναυτιλίας. Άλλωστε, το 2026 η υποχρέωση αγοράς του συνόλου των δικαιωμάτων εκπομπής συνεπάγεται συνολικό κόστος €169 εκατ. Επίσης, η μη χρήση εναλλακτικού καυσίμου εκτιμάται ότι οδηγεί σε επιβάρυνση €30 εκατ. το 2026 λόγω μη συμμόρφωσης με τον στόχο μείωσης της έντασης εκπομπών (Fuel EU Maritime). Μικρότερη, αλλά υπολογίσιμη ειναι και η επιβάρυνση από την αύξηση της φορολογίας καυσίμων που εκτιμάται στα €8,3 εκατ. το 2026.

Στρατηγική

Από την πλευρά του ο Πρόεδρος του ΣΕΕΝ κ. Σπύρος Πασχάλης τόνισε την ανάγκη να χαραχθεί μία πολυετής Εθνική Στρατηγική για την απανθρακοποίηση της Ακτοπλοΐας, που χρησιμοποιεί ετησίως 700 χιλιάδες τόνους πετρέλαιο. «Πρέπει να διευκολυνθεί η χρηματοδότηση των επενδύσεων για ανανέωση του στόλου με πλοία χαμηλών και μηδενικών εκπομπών, με τη μορφή επιδοτήσεων για το πράσινο κομμάτι της επένδυσης, με την πρόσβαση σε διαθέσιμα χρηματοδοτικά εργαλεία μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, του ΕΣΠΑ και του Νέου Αναπτυξιακό Νόμο και να συσταθεί ένα ειδικό ταμείο στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Συστήματος Εμπορίας Ρύπων (ETS) προκειμένου να επανεπενδύονται τα έσοδα από το ETS κατευθείαν στον κλάδο» αναφέρθηκε σχετικά.

Ο Γ. Πλακιωτάκης

“Η ακτοπλοΐα είναι κομβική και σε συνεργασία με συναρμόδια υπουργεία προσπαθούμε και συζητάμε τρόπους για να ενισχύσουμε ενισχύσεις που είναι το πολύ άμεσα ιαφορετικά γνωρίζουμε ποιες θα είναι οι συνέπειες” ανέφερε χαιρετίζοντας την εκδήλωση ο υπουργός Ναυτιλίας Γιάννης Πλακιωτάκης συμπληρώνοντας ότι η μετάβαση σε μια πράσινη ακτοπλοΐα έχει πολλές μεταβλητές. “Προσπαθούμε να πετύχουμε την σταδιακή μετατροπή, να εξασφαλίσουμε μια πιο ομαλή διαδικασία. Προσπαθούμε να μεταθέσουμε τη χρονική εφαρμογή. Είναι σε εξέλιξη με την ΕΕ η διαπραγμάτευση, έχουμε αναλάβει τρεις συγκεκριμένες πρωτοβουλίες για:

• το πρασίνισμα του στόλου
• την αναβάθμιση της συνδεσιμότητας στις θαλάσσιες ενδομεταφορές, τις επιβατικές και εμπορευματικές, τις υποδομές και τις μεταφορές
• εδαφδιασφλάλιση της συνοχής με παροχές για κατοίκους

Σαντορινιός: Μεταφορικό ισοδύναμο για όλα τα ΑΦΜ

“Κοινός είναι ο στόχος για πράσινη τεχνολογία στην ακτοπλοΐα. Οφείλουμε όλοι να εισφέρουμε” τόνισε από την πλευρά του ο πρώην αναπλ. υπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής και βουλευτής Δωδεκανήσου του ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ Νεκτάριος Σαντορινιός που ζήτησε από την πολιτική ηγεσία του υπουργείο να δοθούν οι οφειλές των 60 εκ στον κλάδο και να εξεταστεί η επέκταση του μεταφορικού ισοδύναμου και για όλα τα ΑΜΦ, όπως και τη μείωση ΦΠΑ.

Γιώργος Αλεξάκης