Παίρνουν ζωή τα Νεώρια των Χανίων: Τι χρήσεις θα δοθούν, πότε ξεκινά το έργο και πώς θα χρηματοδοτηθεί

«Τρέχουν» οι τοπικοί φορείς για το έργο της αποκατάστασης και επανάχρησης των Ενετικών Νεωρίων που αναμένεται να αλλάξει όλη τη φυσιογνωμία του παραλιακού μετώπου και της παλιάς πόλης των Χανίων. Η α’ φάση της μελέτης που εκπονούν ερευνητές του Πολυτεχνείου Κρήτης, μετά την έγκρισή της από το Δημοτικό Συμβούλιο Χανίων, έχει πάρει τον δρόμο της για το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ) ενώ στόχος είναι το έργο να δημοπρατηθεί και οι εργασίες να ξεκινήσουν μέσα στο 2022.

Σήμερα, από το θέατρο «Μίκης Θεοδωράκης» κατά την έναρξη των εργασιών του συνεδρίου «Νεώρια: Έρευνα και Τεκμηρίωση» ο Περιφερειάρχης Κρήτης, Σταύρος Αρναουτάκης, ανακοίνωσε πως το έργο θα ενταχθεί για χρηματοδότηση στη νέα προγραμματική περίοδο από το ΕΣΠΑ της Περιφέρειας.

Σε δήλωσή του, ο κ. Αρναουτάκης τόνισε: «Μέσα από αυτήν την παραγωγική συνεργασία με το Πολυτεχνείο Κρήτης, τον Δήμο Χανίων και τις υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού, θα είμαστε έτοιμοι μόλις η μελέτη λάβει όλες τις απαραίτητες εγκρίσεις, να χρηματοδοτήσουμε το έργο. Η Περιφέρεια Κρήτης θα χρηματοδοτήσει την πλήρη αναστήλωση και επαναλειτουργία των Νεωρίων. (…)

Παράλληλα με όλα τα έργα τα οποία γίνονται θεωρούμε ότι τα έργα πολιτισμού την επόμενη τριετία θα ξεπεράσουν τα 20 εκ. ευρώ.

Ενισχύουμε συνεχώς το πολιτιστικό αποτύπωμα της Κρήτης».

Την αισιοδοξία του ότι η δημοπράτηση του έργου θα ολοκληρωθεί μέσα στο 2022 εξέφρασε ο  Δήμαρχος Χανίων, Παναγιώτης Σημανδηράκης: «Μετά το πολύ σημαντικό βήμα της έγκρισης της προμελέτης από το Δημοτικό μας Συμβούλιο, βρισκόμαστε σήμερα εδώ, για να γίνει μια πιο εκτενής παρουσίαση της μελέτης σε ένα ακροατήριο κυρίως αρχιτεκτόνων. Θα δούμε την συνολική πορεία που είχε η έρευνα ώστε να φτάσει το Πολυτεχνείο στην τελική πρόταση η οποία βρίσκεται» τόνισε και προσέθεσε πως «η προσπάθεια αναστήλωσης και επανάχρησης των Νεωρίων απασχολεί την κοινωνία και την ακαδημαϊκή κοινότητα και εμείς ως Δήμος Χανίων καταθέτουμε την δική μας οπτική διαρκώς σε συνεργασία με το Πολυτεχνείο».

Τα σημαντικότερα προβλήματα 

Με τεχνολογία laser και χωρίς επέμβαση στο μνημείο, το Πολυτεχνείο Κρήτης είναι σε θέση πλέον να προσδιορίσει σε τι βαθμό βλάβης είναι η συγκεκριμένη περιοχή του μνημείου ώστε να δοθούν οδηγίες στους μηχανικούς να κάνουν την επέμβαση χωρίς να προξενήσουν κάποια προκαταρκτική βλάβη.

Ο  Κων/νος Προβιδάκης Κοσμήτορας Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών (ΑΡΜΗΧ) σημείωσε σχετικά ότι αυτή η τεχνολογία εφαρμόστηκε στα Νεώρια: «Ήδη σε αρκετές τοιχοποιίες των Νεωρίων έχουμε μια πολύ προωθημένη άποψη. Σε πολλά σημεία υπάρχει πρόβλημα και θα πρέπει να γίνει επέμβαση, συνολικά όμως και παρότι τα Νεώρια είναι μια κατασκευή πολλών χρόνων πριν, είμαστε αισιόδοξοι ότι οι επεμβάσεις δεν θα είναι τόσο μεγάλης έκτασης. Αλλά σε ορισμένα σημεία θέλει σοβαρή επέμβαση. Είχαμε ανατροπές σε αυτά που περιμέναμε, γιατί αυτή η τεχνολογία δίνει τη δυνατότητα να ανιχνεύονται πράγματα, τα οποία δεν τα βλέπουμε με την πρώτη ματιά. Τα σημαντικότερα προβλήματα υπάρχουν σε ορισμένες περιοχές που οι μηχανικοί με μία εύκολη διαδικασία θα μπορούν να επέμβουν. Δηλαδή στα ακριανά Νεώρια, το ανατολικό και το δυτικό, υπάρχουν κάποια προβλήματα τα οποία πρέπει να τα δούμε»

Νίκος Σκουτέλης: Οι χρήσεις αναδύονται από την δομή των χώρων

Ο Καθηγητής του Πολυτεχνείου Κρήτης και διευθυντής του Εργαστηρίου Τεκμηρίωσης και Αποκατάστασης Ιστορικών Κτηρίων και Συνόλων, Νίκος Σκουτέλης, τόνισε: «Έχουμε δώσει κατευθύνσεις στον Δήμο Χανίων και θα δουλέψουμε σε συνεργασία μαζί τους να λειτουργήσει όπως το ίδρυμα Αλέξανδρος Ωνάσης στην Αθήνα. Επίσης το παράδειγμα της Μασσαλίας είναι σημαντικό. Δεν μπορούμε να πούμε τώρα με σιγουριά θα έχει την α’ ή την β’ χρήση όμως δίνουμε κατευθύνσεις.

Οι χρήσεις τις οποίες προτείνουμε είναι ώριμες σκέψεις από τη μια μεριά τόσων χρόνων συζήτησης εδώ και στα Χανιά και σε παραλληλισμό με καλές πρακτικές από την υπόλοιπη Ελλάδα και το εξωτερικό. Αλλά όλα αυτά πάνε πίσω σε σχέση με το τι αναδύεται από την ίδια την δομή των χώρων. Μέσα από την ιστορική τεκμηρίωση προσπαθούμε να αντιληφθούμε την λογική της κατασκευής αυτών των θόλων ώστε να συνδυάσουμε αυτούς τους λόγους της οργάνωσης  σε συνδυασμό με τις σημερινές ανάγκες.»

Η μελέτη

Η μελέτη δίνει έμφαση στον επαναπροσδιορισμό της σχέσης του συγκροτήματος των νεωρίων με το αστικό περιβάλλον, τόσο εκείνο της ιστορικής μνήμης, όσο και εκείνο της σύγχρονης ζωής. Στην έρευνα μελετήθηκαν οι προτάσεις των κατοίκων που απάντησαν στη διαβούλευση καθώς και οι θέσεις των φορέων της πόλης.

Σε συνδυασμό με τη γεωμετρία και την άνετη οπτική και λειτουργική επικοινωνία από το νεώριο Ν2 έως το νεώριο Ν6, των κεντρικών δηλαδή θόλων, στο νεώριο Ν5 μπορεί να αποδοθεί ο ρόλος του ανοιχτού νεωρίου προς τη θάλασσα. Δύο σημαντικοί παράγοντες συνδυάζονται στο εγχείρημα:

Α. η κεντρική είσοδος του χώρου επί του νοτίου τοίχου, σήμερα τοιχισμένη, η οποία, αν και αναμορφωμένη σε νεώτερη εποχή, ταυτίζεται με τη δευτερεύουσα είσοδο στην ιστορική εικονογραφία και

Β. η κατασκευή του μεγαλύτερου μέρους του τοίχου που φράσσει το βόρειο μέτωπο του χώρου είναι ευτελέστατη, στο μεγαλύτερο μέρος της σύγχρονη (περιλαμβάνει φαρδιά θύρα με ανώφλι από οπλισμένο σκυρόδεμα και τοίχο από τσιμεντόλιθους που φράσσει το ημικυκλικό τύμπανο του θόλου) και κτισμένη στο πρόσωπο του χώρου, χωρίς εσοχή και, επομένως, επιβάλλεται να αφαιρεθεί ως στοιχείο που αλλοιώνει την όψη του μνημείου.

Το 5ο νεώριο, επομένως, μπορεί να λειτουργήσει ως κύρια είσοδος του συγκροτήματος και ταυτόχρονα ως στεγασμένη διάβαση, ανοικτή -τουλάχιστον κατά τις πρωινές και απογευματινές ώρες- στους πολίτες και τους επισκέπτες, που μπορεί να λειτουργήσει παράλληλα ως χώρος στάσης-ανάπαυσης και ως χώρος περιστασιακών ανοικτών συγκεντρώσεων και εκδηλώσεων. Το 5ο νεώριο, ανοικτό προς τον βορρά, όπως ήταν αρχικώς όλα τα νεώρια, θα αποτελέσει τον μοναδικό χώρο όπου ο επισκέπτης μπορεί να αντιληφθεί την άμεση σχέση των νεωρίων με τη θάλασσα και να βιώσει τις συνθήκες που επικρατούσαν, όταν το συγκρότημα λειτουργούσε ως ημιυπαίθριος χώρος ναυπηγείου. Παράλληλα, από τον χώρο αυτόν, ο οποίος επικοινωνεί με τοξωτές διόδους με το 4ο και με το 6ο νεώριο, είναι δυνατόν κανείς να αντιληφθεί την άμεση επικοινωνία που υπήρχε μεταξύ των νεωρίων. Γι’ αυτόν τον λόγο, επιβάλλεται οι τοξωτές δίοδοι να διατηρήσουν τη διαφάνειά τους και τα νέα, αναγκαία κουφώματα να τοποθετούνται σε δεύτερο επίπεδο μακριά από την παρειά των τοίχων.

Με το παραπάνω δεδομένο, δημιουργούνται δύο ενότητες:

Η ενότητα των νεωρίων Ν1 έως Ν4 μπορεί να λειτουργήσει ως χώρος περιοδικών εκθέσεων, αλλά και να φιλοξενήσει άλλες εκδηλώσεις. Η είσοδος στον χώρο γίνεται, τόσο από το 5ο νεώριο, όσο και από τα δυτικά, όπου τα τοιχισμένα σήμερα τοξωτά ανοίγματα μπορούν να ανοίξουν και με τον τρόπο αυτόν να τονιστεί η συνέχεια που είχε το συγκρότημα προς τα δυτικά.

Η δεύτερη ενότητα περιλαμβάνει τα νεώρια Ν6 και Ν7. Το νεώριο Ν7, τελευταίο σε σχέση με τους χώρους κίνησης, αλλά τελευταίο και στην κατασκευή του, είναι σχεδόν αποκλεισμένο ανάμεσα σε δύο παχείς τοίχους, είναι κατάλληλο να φιλοξενήσει μια ξεχωριστή χρήση, έναν χώρο ομιλιών και σκηνικών τεχνών 200 ατόμων, καθώς επικοινωνεί με τα υπόλοιπα νεώρια μόνο με μία τοξωτή δίοδο στον νότο και μικρότερο άνοιγμα στην βορεινή απόληξή του, επομένως, σε αυτό μπορούν να αναπτυχθούν κατασκευές που δεν θα επηρεάζουν την ενιαία θεώρηση των χώρων με τα τοξωτά ανοίγματα επικοινωνίας. Με καθίσματα υπό κλίση με την προσθήκη ελαφράς κατασκευής, ώστε να εξασφαλιστούν καλές συνθήκες συνθήκες θέασης και ακρόασης, με ανεξάρτητη είσοδο, είτε από το Ν6 είτε από το Ν5.