Αύξηση κατώτατου μισθού: Οι αυξήσεις του 2022 είναι σαν να μην έγιναν ποτέ λόγω του πληθωρισμού

«Για το σύνολο της οικονομίας η μείωση των πραγματικών μισθών εκτιμάται σε -7,7% και διακλαδικά κυμαίνεται από -6,0% στη μεταποίηση έως και -8,9% για τις τέχνες και λοιπές υπηρεσίες»

Η αύξηση 9,4% που τελικά έδωσε η κυβέρνηση στον κατώτατο μισθό, αρχικά μοιάζει σημαντική, καθώς υπερβαίνει όλες τις εισηγήσεις που έγιναν στο οικονομικό επιτελείο στο πλαίσιο της διαβούλευσης που προηγήθηκε από θεσμικούς φορείς και επιστημονικά Ινστιτούτα.

Η Τράπεζα της Ελλάδος είχε προτείνει μια «συνετή» αύξηση 3% – 5%, το ΙΝΣΕΤΕ 5,5%, το ΚΕΠΕ και η «Επιτροπή των 5 Σοφών» μια αύξηση 4,5% έως 7,5%. Μόνο η ΓΣΕΒΕΕ έφτασε να προτείνει αύξηση 8% -10% και φυσικά η ΓΣΕΕ που ζήτησε κατώτατο στα 826 ευρώ.

Συνεπώς, εκ πρώτης όψεως, η κυβέρνηση φαίνεται να έδωσε περισσότερα από όσα πρότειναν οι περισσότεροι εργοδότες και οι θεσμικοί φορείς. Με μια δεύτερη ανάγνωση, ωστόσο, τα πράγματα δείχνουν να μην είναι ακριβώς έτσι.

Ο κατώτατος μισθός θα πάρει μια αύξηση 67 ευρώ μεικτά και 53 ευρώ καθαρά από 1η Απριλίου, καθώς αυξάνεται στα 780 ευρώ μεικτά και 667 ευρώ καθαρά, από 713 και 614 αντίστοιχα. Είναι η τρίτη αύξηση που εφαρμόζεται την 2ετία 2022 – 2023, μετά από μια 2ετία κατά την οποία ο μισθός μπήκε στον «πάγο» λόγω COVID-19.

Όπως, όμως, αναδεικνύεται από τα στοιχεία της έκθεσης εισήγησης του Κέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ), αν και σε ονομαστικούς όρους οι αυξήσεις του 2022 ήταν αρκετά υψηλές, σε πραγματικούς όρους, ο κατώτατος μισθός μειώθηκε το 2022, εξαιτίας του ράλι που έκανε πέρσι ο πληθωρισμός και η ακρίβεια.

«Η αποκλιμάκωση του πληθωρισμού που καταγράφηκε τους τελευταίους μήνες του 2022 οδηγεί τον κατώτατο μισθό σε πραγματικές τιμές στο ίδιο επίπεδο με πριν από τις αυξήσεις του 2022», αναφέρει η έκθεση του ΚΕΠΕ, η οποία συντάχθηκε για την επικείμενη αύξηση του κατώτατου μισθού. Όπως φαίνεται, ακόμη και μετά την δεύτερη αύξηση του 2022, όταν ο μισθός έφτασε στα 713 ευρώ και πάλι η πραγματική του αξία δεν επέστρεψε στο 100% της αξίας που είχε το 2021.

Άρα, σε πραγματικές τιμές η φετινή αύξηση 9,4% που θα ισχύσει από 1η Απριλίου δεν λειτουργεί στην πραγματικότητα σωρευτικά με τις αυξήσεις του 2022, καθώς το ράλι του πληθωρισμού έχει μηδενίσει το κοντέρ των αυξήσεων, επιστρέφοντας τον κατώτατο μισθό πίσω στο 2021 σε πραγματικές τιμές κι ακόμη λίγο παρακάτω. Βέβαια αν δεν υπήρχαν οι αυξήσεις του 2022 ο μισθός θα είχε μειωθεί, σε πραγματικές τιμές, ακόμη περισσότερο. Ωστόσο, σύμφωνα με το ΚΕΠΕ ξεκινάμε από τα επίπεδα του 2021 – στην καλύτερη περίπτωση – να χτίζουμε.

Την ίδια στιγμή, ορισμένα στοιχεία που παραθέτει το ΙΜΕ – ΓΣΕΒΕΕ έχουν ιδιαίτερη αξία. Το 2022, η μέση ονομαστική αξία της αύξησης των κατώτατων μισθών στα κράτη μέλη της Ε.Ε. (μεταξύ Ιανουαρίου 2023 και Ιανουαρίου 2022) ήταν 12,2%. Η Ελλάδα αύξησε τις ελάχιστες αποδοχές 7,5%, αισθητά χαμηλότερα από το μέσο όρο, σχεδόν στο μισό. Κι αυτό την ώρα που ο πληθωρισμός δεν έτρεχε με χαμηλότερους ρυθμούς στην Ελλάδα. Το αντίθετο:

• 9,2% στα 27 κράτη-μέλη της Ε.Ε. και 8,4%στην Ευρωζώνη
• % στην Ελλάδα (9,6% σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ)

Με άλλα λόγια από κοντά στον πληθωρισμό, από μακριά στις αυξήσεις μισθών…

Αντίστοιχα, το 2021 η μέση ονομαστική αξία της αύξησης των κατώτατων μισθών στα κράτη μέλη της Ε.Ε. (μεταξύ Ιανουαρίου 2021 και Ιανουαρίου 2022) ήταν 6,2%, ενώ στην Ελλάδα 2%, αισθητά χαμηλότερα και πάλι. Και αυτό συμβαίνει, ενώ ο κατώτατος μισθός στην Ελλάδα είναι αισθητά χαμηλότερος από άλλες χώρες σε ονομαστική αξία.

Συγκρίνοντας τους κατώτατους μισθούς που ίσχυαν τον Ιανουάριο του 2023 με τον Ιανουάριο του 2022 παρατηρείται ότι σε 6 από τα 21 κράτη-μέλη της Ε.Ε., οι κατώτατοι μισθοί αυξήθηκαν μεταξύ 15,1% και 24%. Σε 6 κράτη-μέλη της Ε.Ε. οι κατώτατοι μισθοί αυξήθηκαν μεταξύ 10,1% και 13,9%. Σε 6 κράτη-μέλη οι κατώτατοι μισθοί αυξήθηκαν μεταξύ 6,6% και 8,4% (εδώ συγκαταλέγεται η Ελλάδα με το 7,5%). Και σε 3 κράτη-μέλη μεταξύ 3,6% και 5,8%.

Το ΚΕΠΕ μιλά στην έκθεσή του, για δραματική μείωση των μέσων μισθών το πρώτο 9μηνο του 2022 κατά 7,7% λόγω του πληθωρισμού. «Η εξέλιξη των πραγματικών μισθών κατά κλάδο είναι εξόχως αρνητική, αφού ο υψηλός πληθωρισμός εξανεμίζει πλήρως τις όποιες αυξήσεις δόθηκαν σε ονομαστικούς όρους. Για το σύνολο της οικονομίας η μείωση των πραγματικών μισθών εκτιμάται σε -7,7% και διακλαδικά κυμαίνεται από -6,0% στη μεταποίηση έως και -8,9% για τις τέχνες και λοιπές υπηρεσίες».

Είναι συνεπώς σαφές, πως ο μισθός έχει επιστρέψει σε πραγματικές τιμές στα επίπεδα του 2021 -αν όχι χαμηλότερα – πριν από τις δυο διαδοχικές αυξήσεις που σωρευτικά έφτασαν πέρσι στο 9,5% (το 2% ήταν στην ουσία η αύξηση του 2021). Το ράλι των τιμών, που, κυρίως στα τρόφιμα, δεν έχει τέλος, έχει «ροκανίσει» πλήρως τις αυξήσεις που δόθηκαν πέρσι, ενώ μέσα στο 2022 οδήγησε επί της ουσίας και σε μείωση την πραγματική αξία του κατώτατου μισθού.

Συνεπώς το… κοντέρ του κατώτατου μισθού έχει τουλάχιστον μηδενίσει, αν δεν βρίσκεται πίσω από τον πληθωρισμό να τρέχει ασθμαίνοντας. Χαρακτηριστικό είναι ένα άλλο στοιχείο της έκθεσης του ΚΕΠΕ που αναλύει την αύξηση του κατώτατου μισθού σε Ισοδύναμα Αγοραστικής Δύναμης.

Την περίοδο 2019 – 2022 (συνυπολογίζοντας την αύξηση 10,9% του 2019 και τις δυο αυξήσεις του 2022) ο κατώτατος μισθός στην Ελλάδα αυξήθηκε σε ισοδύναμα αγοραστικής δύναμης κατά 8,8%, νούμερο που αντιστοιχεί στην πέμπτη μικρότερη αύξηση μεταξύ των 21 κρατών που μελετώνται, ενώ υπολείπεται και του μέσου όρου των κρατών της ΕΕ21 σχεδόν κατά 6 εκατοστιαίες μονάδες (13,8%).

Συνεπώς, το ύψος του κατώτατου μισθού σε απόλυτους αριθμούς κατατάσσει την Ελλάδα στην 9η θέση μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ21 και ακόμη πιο χαμηλά (στην 11η θέση), αν ληφθεί υπόψη η αγοραστική δύναμη του κατώτατου μισθού. Με την νέα αύξηση η χώρα ανέρχεται σκαλοπάτια στην αγοραστική δύναμη των χαμηλόμισθων, όμως μένει να φανεί και η εξέλιξη του πληθωρισμού μέσα στο 2023.

Σημαντικό, πάντως, είναι, όπως προαναφέρθηκε, πως οι αυξήσεις των τελευταίων ετών είναι σημαντικά χαμηλότερες του μέσου όρου των αυξήσεων στην ΕΕ21, ακόμη και χωρών με υψηλότερο κατώτατο μισθό σε Ισοδύναμα Αγοραστικής Δύναμης, όπως είναι η Γαλλία, η Ισπανία, η Σλοβενία και η Πολωνία.

Δηλαδή, χώρες με υψηλό σε ονομαστικούς όρους κατώτατο μισθό, ισχυρότερο και σε αγοραστική δύναμη από την Ελλάδα, προχώρησαν σε αυξήσεις ικανές να ενδυναμώσουν ακόμη περισσότερο την αγοραστική δύναμη των χαμηλόμισθών τους, ενώ η Ελλάδα, στην οποία η αγοραστική δύναμη ήταν ήδη χαμηλά δεν κατάφερε να ενισχύσει την αγοραστική δύναμη των χαμηλόμισθων με γενναίες αυξήσεις.

Ενδεικτικό είναι πως στην Πολωνία η αγοραστική δύναμη των χαμηλόμισθων αυξήθηκε κατά 26,8% την περίοδο 2019 – 2022, στην Λιθουανία 25%, στην Ρουμανία 18,5%, στο Βέλγιο 17%, στην Πορτογαλία 15,5%, στην Γερμανία (που ο κατώτατος είναι στα 1744 ευρώ) 10,8% και στην Ισπανία 10%.

Είναι εμφανές πως οι αυξήσεις του 2022 αφενός έχουν πλήρως εξαφανιστεί από το ράλι του πληθωρισμού, αφετέρου ήταν πολύ μικρότερες από τις αυξήσεις που εφαρμόστηκαν σε άλλες χώρες της Ε.Ε. σε επίπεδο αγοραστικής δύναμης.

Ενδεικτικό είναι πως ο μέσος μικτός μισθός, αυξήθηκε κατά μόλις 6,65% το 2022 έναντι του 2021, καθώς έφτασε πέρσι στα 1.062,34€ από 996,12€ πρόπερσι. Αύξηση μισθών 6,65% πληθωρισμός 9,6%…

Η αύξηση μάλιστα αυτή δεν είναι ίδια για όλους αλλά φαίνεται να είναι μεταξύ άλλων συνάρτηση του μεγέθους της επιχείρησης. Στις επιχειρήσεις με προσωπικό έως 10 άτομα οι μέσοι μισθοί από 663€ το 2021 αυξήθηκαν σε 731€ το 2022, ενώ σε επιχειρήσεις με προσωπικό άνω των δέκα ατόμων ο μέσος μηνιαίος μισθός το 2022 διαμορφώνεται σε 1.201€ έναντι 1.142€ το 2021. «Προκύπτει λοιπόν ότι οι μικρές επιχειρήσεις, οι οποίες διαχρονικά κατά μέσο όρο δίδουν χαμηλότερους μισθούς, αύξησαν περισσότερο τις αμοιβές τους ως αποτέλεσμα της αύξησης του κατώτατου μισθού. Οι πιο μεγάλες επιχειρήσεις, οι οποίες ανέκαθεν έδιναν μέσες αμοιβές υψηλότερες από τον κατώτατο μισθό, περιορίστηκαν σε μια μέση αύξηση αισθητά χαμηλότερη από την αντίστοιχη του κατώτατου μισθού», παρατηρεί το ΚΕΠΕ.

Σύμφωνα μάλιστα με τη ΓΣΕΒΕΕ, ο μέσος μηνιαίος μισθός των εργαζομένων που αμείβονταν με βάση τον κατώτατο μισθό το 2022 ήταν 583,3€ συμπεριλαμβάνοντας τόσο τους πλήρως απασχολούμενους όσο και τους μερικής/ εκ περιτροπής. Μάλιστα σε σχέση με το 2021 παρουσιάζει αύξηση 17,3%, η οποία όμως οφείλεται όχι τόσο τις ονομαστικές αυξήσεις των μισθών όσο στην αύξηση των εργαζομένων πλήρους απασχόλησης.

Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο είναι πως με τον κατώτατο μισθό αμείβεται το 55,9% επί του συνόλου των εργαζομένων της ηλικιακής ομάδας 15 έως 24 ετών, δηλαδή το μεγαλύτερο μέρος των νεοεισερχόμενων στην αγορά εργασίας.

Μάλιστα ενώ το 2009 το ποσοστό́ των μισθωτών με μισθό́ χαμηλότερο από τον κατώτατο(μερική / εκ περιτροπής απασχόληση) ήταν 19,3%, το 2018 εκτοξεύτηκε σε 34,2%, τα επόμενα τρία έτη παρέμεινε σχεδόν αμετάβλητο κοντά στο 30%, ενώ το 2022 κατέγραψε μία πτώση σε 28,7%.

Συμπερασματικά:

• Οι αυξήσεις του 2022 είναι σαν να μην έγιναν ποτέ λόγω του πληθωρισμού
• Ο μισθός σε πραγματικές τιμές υπέστη μείωση το 2022 και πλέον είναι – στο ευμενέστερο σενάριο – στο επίπεδο του 2021 αν όχι χαμηλότερα
• Ο κατώτατος μισθός αφορά κατά μείζονα λόγο τη νέα γενιά, δηλαδή το 55,9% των νέων 15 – 24 ετών, που αγωνίζονται να σταθούν στα δικά τους πόδια και άρα χρειάζονται ένα κίνητρο ισχυρό να μείνουν στην Ελλάδα και να μπουν στην αγορά εργασίας
• Σχεδόν ένας στους τρεις μισθωτούς (28,7%) αμείβεται με μισθούς μικρότερους από τον κατώτατο, επειδή εργάζεται με μερική ή εκ περιτροπής απασχόληση

Για όλους αυτούς τους λόγους είναι εμφανές πως η νέα αύξηση κατά 9,4% του κατώτατου μισθού, ο οποίος οδηγείται στα 667 ευρώ καθαρά (1.334 ευρώ για ένα ζευγάρι νέων) είναι μεν αισθητή, όχι όμως στο επίπεδο που θα «έσβηνε» τις επιπτώσεις της ακριβείας και θα κάλυπτε πλήρως τις πληγές που αφήνει το ράλι του πληθωρισμού στους χαμηλόμισθους και τα ευάλωτα νοικοκυριά. Και μένει να δούμε πώς θα «τρέξει» φέτος ο πληθωρισμός…

Γράφει ο Γιάννης Καρούζος, δικηγόρος στον Άρειο Πάγο, εργατολόγος