Από τα Όσκαρ στη Λυρική: Ο Λάνθιμος επιστρέφει με Έμα Στόουν και «Βληχή»

Ασπρόμαυρα σύμπαντα σε μια βωβή ταινία, σαν αυτές που σφράγισαν τα πρώτα χρόνια του κινηματογράφου, ο κυκλαδίτικος κόσμος της Τήνου και διεθνούς φήμης ηθοποιοί όπως η Εμα Στόουν και ο Νταμιάν Μπονάρ είναι τα κεντρικά υλικά του νέου project του Γιώργου Λάνθιμου, όπως θα αποκαλυφθεί στο ελληνικό κοινό με τον τίτλο «Βληχή» στις αρχές Μαΐου στην αίθουσα «Σταύρος Νιάρχος» της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος.

Πρόκειται για μια δυναμική επάνοδο του οσκαρικού δημιουργού και σκηνοθέτη στα πατρώα εδάφη, ουσιαστικά η πρώτη δημιουργία του στην Ελλάδα μετά το θεατρικό «Πλατόνοφ» του Τσέχοφ που είχαμε δει στο Εθνικό Θέατρο. Εντεκα χρόνια μετά ο Λάνθιμος, έχοντας στην κατοχή του διακρίσεις, Οσκαρ και μια νέα ταινία στα σκαριά, επιστρέφει στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στο Φάληρο με μια απρόσμενη μικρού μήκους ταινία η οποία γυρίστηκε τον Φεβρουάριο του 2020 στην Τήνο, με πρωταγωνιστές δύο διεθνείς σταρ, την Εμα Στόουν, η οποία μάλιστα θα έρθει γι’ αυτό τον λόγο, σύμφωνα με πληροφορίες στη χώρα μας, και τον Νταμιάν Μπονάρ.

Tο project

Ολοι θα θυμούνται τη δυναμική άφιξη της Εμα Στόουν στις αρχές της πανδημίας στα μέρη μας προκειμένου να βρει τον σκηνοθέτη και φίλο της Γιώργο Λάνθιμο στην Τήνο για τα γυρίσματα της μικρού μήκους ταινίας που θα προσθέσει άλλο ένα καλλιτεχνικό λιθαράκι στο πλούσιο έργο του Ελληνα δημιουργού.

Η ιδέα, το πρότζεκτ και η πρόσκληση προς τον Λάνθιμο, την οποία αποδέχθηκε με χαρά, ήταν του καλλιτεχνικού διευθυντή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής Γιώργου Κουμεντάκη αλλά και της διευθύντριας του Οργανισμού ΝΕΟΝ Ελίνας Κουντούρη, η οποία υπέγραψε την παραγωγή, το σενάριο και τη σκηνοθεσία της ταινίας. Με τον Γιώργο Κουμεντάκη ο Γιώργος Λάνθιμος συνδέεται με φιλία χρόνων καθώς, εκτός από παλιοί γνώριμοι, είναι και δημιουργοί με κοινές αναφορές, κοινή ποιότητα και βλέμμα, με αγάπη στον μινιμαλισμό και την καινοφανή οπτική.

Μαζί μοιράζονται, εκτός από το καλλιτεχνικό όραμα και την αγάπη τους για την Τήνο, όπου συναντιούνται στον ελεύθερο χρόνο τους τα καλοκαίρια και συζητάνε τα επόμενα βήματά τους. Η αγαπημένη του Λάνθιμου Τήνος, που συνιστά μόνιμο πλέον καταφύγιο και ορμητήριο για εκείνον, του δίνει την αφορμή να επανέλθει στον αγαπημένο του κυκλαδίτικο κόσμο προσφέροντάς του ένα πρώτης τάξεως υλικό για τη μικρού μήκους αυτή ταινία-φόρο τιμής στην Ελλάδα και στο σινεμά.

Καθώς τόσο ο Κουμεντάκης όσο και ο Λάνθιμος δεν πίστεψαν ποτέ στο προφίλ του μοναδικού, απομονωμένου δημιουργού αλλά στη δυναμική που δημιουργούν οι συνολικές δημιουργίες, οι συνάφειες και οι παρέες ήταν λογικό να μοιράζονται κοινές σκέψεις για μελλοντικά σχέδια και δημιουργίες. Επιπλέον τρέφουν κοινές ανησυχίες για τη λειτουργία ενός έργου τέχνης που δεν μπορεί να περιορίζεται μόνο στο σινεμά. Η εικαστική και φωτογραφική ματιά του Λάνθιμου είναι άλλωστε εμφανής σε πολλές από τις παράλληλες ενασχολήσεις του, σε διαφορετικά σχέδια και συνεργασίες που έχει αναπτύξει με μια σειρά από οργανισμούς και περιοδικά και αυτή είναι προφανής και στην ταινία που ετοίμασε για την Εθνική Λυρική Σκηνή.

Ολη αυτή η συναρμογή διαφορετικών επιρροών φαίνεται στην ταινία, όπου ο ίδιος μπορεί να απελευθερωθεί αναφορικά με τα εκφραστικά του μέσα και να εμπνευστεί και από τη μουσική που θα συνοδεύει το έργο, όπως ακριβώς συνέβαινε με τις ταινίες του βωβού σινεμά, όπου η μουσική αποτελούσε απαραίτητο μέρος του έργου.

Εν προκειμένω το μουσικό σενάριο της ταινίας αποτελείται από έργα των Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ, Κνουτ Νίστεντ και Τόσιο Xoσοκάουα, τα οποία θα ερμηνεύσουν ζωντανά στην αίθουσα «Σταύρος Νιάρχος» οι σολίστ Αγγελίνα Τκάτσεβα (τσίμπαλο), Γου Γουέι (σενγκ), το κουαρτέτο «Μαρία Κάλλας» και η Χορωδία της ΕΡΤ.

Το συγκεκριμένο πρότζεκτ αποτελεί συνέχεια της σειράς «Τhe Artist on the Composer» που έχει εμπνευστεί ο Οργανισμός ΝΕΟΝ, στο πλαίσιο του οποίου κάθε δημιουργός καλείται να παρουσιάσει ένα κινηματογραφικό έργο με τη συνοδεία μουσικών συνόλων.

Το πρόγραμμα «The Artist on the Composer» συνιστά ουσιαστικά μια συνεργασία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και του Οργανισμού Πολιτισμού και Ανάπτυξης ΝΕΟΝ, συνδέοντας πρωτοπόρους σύγχρονους εικαστικούς και σκηνοθέτες ή/και παραγωγούς ταινιών με τη ζωντανή εκτέλεση ορχηστρικής μουσικής. Μέσα από έργα που αποτελούν καρπούς νέων αναθέσεων, κάθε καλλιτέχνης συνομιλεί με έργα κλασικών συνθετών, απαλλαγμένος από τις συνήθεις οπερατικές συμβάσεις και την αφήγηση, πραγματοποιώντας άνοιγμα προς ένα κοινό που μπορεί να μην έχει ασχοληθεί προηγουμένως με την όπερα. Μετά λοιπόν την εγκατάσταση του Νίκου Μαυρίδη το 2019, τη σκυτάλη παίρνει ο Γιώργος Λάνθιμος για να αποκαλύψει τη δική του δουλειά, εμπνευσμένη από τα δικά του σημεία αναφοράς: την Ελλάδα και το σινεμά.

Τι θα δούμε στη «Βληχή»

Η ιδιαίτερη αυτή ταινία με τον τίτλο «Βληχή», που συμπληρώνεται από την υπέροχη μουσική, αποτελεί ένα ιδιαίτερο project-φόρο τιμής ουσιαστικά του Γιώργου Λάνθιμου στην Ιστορία, στην οικογένεια και τη μαγεία του σινεμά και της Ελλάδας.

Για την ακρίβεια, ο ίδιος φαίνεται να επιστρέφει στις απαρχές της Ελλάδας και του σινεμά και στις ρίζες τους, όπως αποκαλύπτονται μέσα από τις πρώτες ασπρόμαυρες εικόνες που πρωταγωνιστούν στην ταινία αλλά και στα άγρια κυκλαδίτικα τοπία, τα πρώτα υλικά του ανέμου και της θάλασσας, στους παλιούς ντόπιους Κυκλαδίτες που έφτιαξαν την εικόνα των νησιών.

Πρόκειται για μια εντελώς διαφορετική οπτική από την καλοκαιρινή προσέγγιση των ελληνικών νησιών, τη λουσμένη στον ήλιο και το φως: εδώ η προσέγγιση είναι άγρια και τα γυρίσματα έγιναν εσκεμμένα ως εκ τούτου χειμώνα.

Αέρας, φωτιά, πέτρα, θάλασσα κυριαρχούν στις εικόνες που θα δούμε ως τα πρωτογενή, σχεδόν πρωτόγονα υλικά που έφτιαξαν τον κυκλαδίτικο κόσμο αλλά και ως φανταστικά κομμάτια ενός σινεμά, όπως εκφράστηκε μέσα από την εικόνα και τον ήχο, πριν από τον διάλογο.

Το όνομα και μόνο «Βληχή», που σημαίνει βέλασμα, παραπέμπει στην επιβλητική παρουσία μιας κατσίκας-εμβληματικής αναφοράς στις Κυκλάδες και άμεσα συνυφασμένης με αυτήν, ενώ ταυτόχρονα συνιστά και συμβολισμό που παραπέμπει στην πρωτόγονη φύση.

Εν προκειμένω, στη «Βληχή» τα εμβληματικά ζωντανά των Κυκλάδων εναλλάσσονται με εικόνες από τους παλιούς κατοίκους της Τήνου, με τα εκφραστικά τους πρόσωπα και ζαρωμένα χέρια, με τα παλιά τους πέτρινα σπίτια και τον απέριττο κόσμο τους.

Ο Λάνθιμος μέσα από την προσέγγιση αυτή θέλησε, με κάποιον τρόπο, να επιστρέψει στις δικές του ρίζες και να δει την απέριττη, μαγική αποκάλυψη της Ελλάδας όπως έχει καταχωρηθεί στις μνήμες και το ασυνείδητό του. Οσοι έχουν δει, μάλιστα, την ταινία επιμένουν ότι είναι η πρώτη φορά που ο σκηνοθέτης αφήνεται στο συναίσθημα, που υποβάλλει και συγκινεί, καθώς είναι γνωστό ότι ο εσκεμμένα αποστασιοποιημένος του κόσμος αποποιείται την όποια συγκινησιακή φόρτιση.

Στην περίπτωση, όμως, της «Βληχής», η πέτρα, ο ουρανός, η θάλασσα δεν μπορούν παρά να εγείρουν άλλες μνήμες και άλλα συναισθήματα, να φέρνουν σε πρώτο πλάνο έναν κόσμο που έχουμε και εμείς κάπου βαθιά καταχωρημένο και ο Λάνθιμος προσδοκά να ανασύρει με τον δικό του, γνώριμο, υποβλητικό τρόπο.

Τα σκηνικά της ταινίας υπογράφει η Αννα Γεωργιάδου, τα κοστούμια ο διεθνούς αναγνώρισης Ελληνας σχεδιαστής Αγγελος Μέντης και το μοντάζ ο βραβευμένος, στενός επί χρόνια συνεργάτης του Λάνθιμου Γιώργος Μαυροψαρίδης – ένα ελληνικό dream team σε αγαστή σύμπνοια. Ενα άκρως πολύπτυχο και δημιουργικό πρότζεκτ που προβάλλεται την ίδια περίοδο με τα γυρίσματα της 8ης κατά σειρά ταινίας του Λάνθιμου, του «Poor Things», όπου εκτός από τους Γουίλεμ Νταφόε, Μαρκ Ράφαλο και Μάργκαρετ Κουάλεϊ βλέπουμε να πρωταγωνιστεί η μούσα του Εμα Στόουν.

Η συνεργασία

Δεν χρειαζόταν, πάντως, να φτάσει μια χειμωνιάτικη μέρα μόνη της η Εμα Στόουν στο «Ελευθέριος Βενιζέλος», τις πρώτες μέρες της πανδημίας για να αποκαλυφθεί η καλή χημεία που έχουν η διάσημη -πιο ακριβοπληρωμένη αυτή τη στιγμή στο Χόλιγουντ- ηθοποιός με τον Ελληνα σκηνοθέτη. Η ίδια έχει μιλήσει πολλές φορές με τα καλύτερα λόγια για τη στενή σχέση που έχει με τον Λάνθιμο, λέγοντας πως δεν χαίρεται μόνο να συνεργάζεται μαζί του αλλά ότι περνάει και εξαιρετικά στα γυρίσματα.

Μάλιστα είχε αποκαλύψει ότι σχεδόν ικέτευε τον Λάνθιμο για να της δώσει τον ρόλο στην «Ευνοούμενη» -και όχι το αντίθετο- παρότι τότε δεν είχε καταλάβει τι ακριβώς ταινία πρόκειται να γυρίσουν. Εμπιστευόμενη απόλυτα το όραμά του, δεν αρνήθηκε ούτε την πρόσκλησή του να φτάσει, παρά τις δύσκολες καιρικές συνθήκες, στην Τήνο για να γυρίσουν τη μικρού μήκους «Βληχή» και φυσικά να ανταποκριθεί άμεσα στην πρόσκλησή του να πρωταγωνιστήσει στη νέα του ταινία, το «Poor Things».

Η 35χρονη ηθοποιός όχι μόνο τον δικαίωσε με την επιμονή της ότι όντως μπορεί να ενσαρκώσει την ξεπεσμένη, ατιμασμένη και κενόδοξη γόνο αριστοκρατικής οικογένειας στην «Ευνοούμενη», αλλά συνέβαλε ώστε η ταινία να αποσπάσει δέκα υποψηφιότητες για Οσκαρ, μεταξύ των οποίων και η δική της, και να καταφέρει να εξασφαλίσει 100 εκατ. δολάρια στο box office της ταινίας, ποσό-ρεκόρ για εναλλακτικό έργο, ενός άλλοτε φεστιβαλικού δημιουργού.

Η πιο διεστραμμένα διασκεδαστική και απρόσμενη ταινία του 2018 όχι μόνο έφερε τον Λάνθιμο στην πρώτη γραμμή του Χόλιγουντ αλλά χάρη στις συνεντεύξεις της Εμα Στόουν τον κατέστησε τον πιο περιζήτητο και συμπαθή -αναφορικά με τις συνεργασία του και την ελεύθερη σχέση που έχει με τους ηθοποιούς του- σκηνοθέτη στον κόσμο του σινεμά.

Δείτε το διαφημιστικό τρέιλερ

Η νέα ταινία

Οσον αφορά το «Poor Things» ο Λάνθιμος δεν συνεργάζεται ξανά μόνο με τη Στόουν αλλά και με τον σεναριογράφο της «Ευνοούμενης» Τόνι ΜακΝαμάρα, που διασκευάζει το βιβλίο του Ιρλανδού Αλισντερ Γκρέι «Χαμένα κορμιά: Επεισόδια από τη νεανική ζωή ενός γιατρού του Δημόσιου Οργανισμού Υγείας της Σκωτίας» (εκδ. Νεφέλη). Θα μπορούσε να πει κανείς ότι πρόκειται για την αλλόκοτη, περιπετειώδη ιστορία ενός θηλυκού Φράνκενσταϊν, ένα γοτθικό δράμα τοποθετημένο στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα.

Η κεντρική ηρωίδα, ονόματι Μπέλα Μπάξτερ, αποφασίζει να αυτοκτονήσει για να ξεφύγει από τον κακοποιητικό γιατρό σύζυγό της. Ενας άλλος γιατρός μεταμοσχεύει τον εγκέφαλο του εμβρύου που κυοφορεί στον δικό της και την επαναφέρει στη ζωή. Δραπετεύουν μαζί και περιπλανώνται από τη Γλασκόβη στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και από εκεί στην Οδησσό και το Παρίσι, όμως η Μπέλα έχει πια τις νοητικές ικανότητες ενός μωρού που κάθε μέρα μαθαίνει τον κόσμο από την αρχή.

Παντρεύεται λοιπόν τον γιατρό και μοιάζει να κατακτά μια νέα κανονικότητα, μέχρι που συναντά ξανά τον σύζυγό της. Η ιστορία ακούγεται εξόχως λανθιμική και η Εμα Στόουν φαντάζει ως μια πρώτης τάξεως επιλογή για να ενσαρκώσει ένα απόκοσμο ανθρωποειδές με μυαλό μικρού παιδιού. Αυτή θα είναι η τρίτη συνεργασία τους που μάλλον επαληθεύει την υποψία που πολλοί είχαν, ότι ο δημιουργός έχει βρει τη μούσα του.

Για χάρη του, άλλωστε, έβαλε το χακί πανωφόρι της, που τόσο είχε συζητηθεί τότε, για να φτάσει καταχείμωνο στην Τήνο και να δηλώνει ενθουσιασμένη που είχε την ευκαιρία να συνεργαστεί μαζί του σε ένα ακραιφνώς ελληνικό πρότζεκτ.

Στη «Βληχή», στο πλευρό της θα δούμε έναν ακόμα ηθοποιό που εκτιμάει ο Γιώργο Λάνθιμος, τον Νταμιάν Μπονάρ, έναν από τους κορυφαίους Γάλλους ηθοποιούς, γνωστό σε εμάς από τον ρόλο του στους «Αθλίους» το 2019 αλλά και στη «Δουνκέρκη» του Κρίστοφερ Νόλαν. Πολύ κοντά βέβαια στον Λάνθιμο θα είναι η ταινία «Only the Animals» στην οποία πρωταγωνιστούσε όπως και η ταινία του Αλέν Ζιροντί «Rester

Vertical».

protothema.gr