Χανιά | Το φρούριο της Κισσάμου και η καταστροφή του | Photos

Για όσους δεν ξέρουν πως και γιατί καταστράφηκε το Βενετσιάνικο και Τούρκικο φρούριο της Κισσάμου που αν σήμερα σωζόταν θα άλλαζε κατά πολύ την εικόνα της πόλης.

Το Φρούριο της Κισάμου

Του Μιχαήλ Αναστασάκη 1954

«{ Το φρούριον έχει ύψος 6 μέτρα και πάχους περί τα 5 μέτρα, καθ΄ όλην της εξωτερικής επιφάνειας εξέχοντο πολεμικάς μικράς σχισμάς-θυρίδας (σμαγδάλια), όπισθεν των οποίων μεγάλος διάδρομος. Επί των τριών μερών (νότια- ανατολικά και δυτικά) είχον τοποθετήσει τηλεβόλα. Εντός του φρουρίου κατώκουν και ήδρευον ο έπαρχος της Κισάμου ( Καϊμακάμης), ο βοηθός του (Μουτεσαρίφις), ο διοικητής της Χωροφυλακής (Γιουμπασής), εντός αυτού δε ήτον και αι φυλακαί και λοιπά κρατητήρια.

Εντός του φρουρίου ήτο επίσης και τέμενος με μηναρέν όχι πολύ μεγάλου ύψους 16-20 μέτρων…ανερχόμενος ο Μουεζίνης προσεκάλει τους Τούρκους είς προσευχάς. Το εμβαδόν του φρουρίου μετά των οικιών και λοιπών εγκαταστάσεων, δεν θα ήτο μεγαλύτερον των 10 στρεμμάτων. Μεταξύ των οικιών και του φρουρίου υπήρχε κυκλοτερώς διάδρομος πλάτους 15 μέτρων με λιθόστρωτον (Καλτηρήμι). Το φρούριο είχε πάντοτε ικανήν και αρκετήν φρουράν εκ Νιζαμήδων και εντόπιων Τούρκων.

Ο πρώην βουλευτής Κισάμου και χρηματίσας υπουργός επί Βενιζέλου κ. Στρατής Γεωργιλαδάκης, κατόρθωσε όπως το δημόσιον κατά το έτος 1920 εκχωρήσει το φρούριον Καστελλίου μεθ΄όλων των περιεχομένων του εις την Κοινότητα και αύτη να το εκποιήσει δια πλειοδοσίαν εις διάφορους, ώστε να κατακρημνηστεί να διαιρεθεί εις οικόπεδα και επί αυτών να οικομομηθούν διάφοραι οικίαι, καταστήματα και άλλα εξωραϊστικά κτίρια και αξιοποιήσαντα τον χώρον ον κατείχεν άλλοτε το φρούριον.

Φυσικά καθοριστικό ρόλο σε αυτό έπαιξε και ότι οι τότε κάτοικοι που ήθελαν να κτίσουν είχαν έτοιμες τις πέτρες από το..φρούριο. »

Η ιστορία του φρουρίου

Το φρούριο αρχικά κτίστηκε από τον Γενουάτη Ερρίκο Πεσκατόρε στη θέση της αρχαίας Κισάμου, στις αρχές του 13ου αιώνα κι ήταν ένα από τα 15 φρούρια που οχύρωσε αμέσως με την κατάληψη της Κρήτης το 1204. Όταν οι Ενετοί εξεδίωξαν τους Γενουάτες, το φρούριο περιήλθε στην κατοχή τους. Έτσι, το επισκεύασαν και το έκαναν αμυντικό στρατιωτικό κέντρο της περιοχής.

Το σχήμα του ήταν ασύμμετρο πεντάγωνο και, όπως όλα τα ενετικά φρούρια, είχε χώρους στρατωνισμού, φυλακές, εκκλησάκι και πηγάδι.

Από τις πρώτες κιόλας εναντιώσεις των Κρητικών στην ενετική κατοχή, το φρούριο έγινε στόχος των εξεγερμένων. Όταν το 1262 οι Κρητικοί, με τη βοήθεια του Βυζαντινού Αυτοκράτορα Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγου, επαναστάτησαν κατά των Ενετών, το φρούριο δέχτηκε σφοδρή επίθεση, αλλά δεν έπεσε. Την περίοδο των επαναστάσεων του 1333 και 1341, οι Ενετοί κατέστρεψαν τον οικισμό που είχε αναπτυχθεί γύρω από το φρούριο, ενώ αργότερα αποφάσισαν την ανοικοδόμησή του. Από τότε και μετά, ο συνοικισμός ονομάστηκε Καστέλι, όπως όλοι οι βούργοι του νησιού.

Το 1538, το φρούριο καταστράφηκε από τον Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα και το 1554 επιδιορθώθηκε ριζικά. Το 1583, το Castel Chissamo είχε 845 κατοίκους και το 1630 είχε 35 κανόνια. Το 1595 καταστράφηκε ολοσχερώς από σεισμό, αλλά κατασκευάστηκε ξανά το 1635 από τον Lorenzo Contarini.

Το 1646 οι Τούρκοι πολιόρκησαν το φρούριο, το οποίο έπεσε μετά την προδοσία του φρούραρχου Giovani Medici, ο οποίος είχε απελπιστεί καθώς το φρούριο είχε υποστεί πολλές ζημιές και οι στρατιώτες είχαν αποδεκατιστεί από την πανώλη.

Οι Τούρκοι το επισκεύασαν αμέσως. Το 1692, που σημειώθηκε η πρώτη Κρητική επανάσταση με υποκινητή τον Ενετό ναύαρχο Αλοΐσιο Μοτσενίγο, οι επαναστάτες κατέλαβαν το φρούριο, αλλά οι Τούρκοι το κατέλαβαν και πάλι.

Στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας το φρούριο υπήρξε θέατρο πολλών επαναστατικών δράσεων. Το 1821, στο φρούριο φυλακίστηκε ο επίσκοπος Κισσάμου Μελχισεδέκ Δεσποτάκης. Από εκεί ο τουρκικός όχλος τον έσυρε, την ημέρα της Αναλήψεως, στον τόπο απαγχονισμού του. Όταν η επανάσταση γενικεύτηκε, οι 1800 Τούρκοι της Κισάμου βρήκαν καταφύγιο στο φρούριο, το οποίο πολιορκούσαν οι επαναστάτες και δύο υδραίικα πλοία.

Τον Φεβρουάριο του 1823, στα πλαίσια της προετοιμασίας για την αποβίβαση του νέου Γενικού Αρχηγού του αγώνα στην Κρήτη Εμμανουήλ Τομπάζη, οργανώθηκε η εκκαθάριση των επαρχιών Κισσάμου και Σελίνου, αναγκάζοντας τους Τούρκους να ταμπουρωθούν στο φρούριο. Έτσι, έφτασε στο λιμάνι του Δραπανιά η γαλέτα Τερψιχόρη, που μετέφερε τον Τομπάζη, ο οποίος αντικατέστησε τον Μιχαήλ Αφεντούλιεφ και 600 Έλληνες εθελοντές από την Ήπειρο. Οι Έλληνες πολιόρκησαν το φρούριο ως τις 25 Μαΐου, όταν οι Τούρκοι παρέδωσαν το φρούριο και τον οπλισμό τους. Η ελληνική σημαία υψώθηκε μετά από αιώνες στην Κρήτη, αλλά προσωρινά.

Οι Τούρκοι ανασυγκροτήθηκαν και επέστρεψαν στην Κίσσαμο. Μετά από σφοδρές μάχες, κατάφεραν να το ανακαταλάβουν. Το 1825 το φρούριο ξανάπεσε στα χέρια 900 Ελλήνων επαναστατών, που ήρθαν από τη Μονεμβάσια. Αρχικά κατευθύνονταν προς τη Γραμβούσα, αλλά ο κακός καιρός και η πληροφορία ότι στην Κίσσαμο υπήρχαν μόλις 20 φρουροί, τους οδήγησε στην πολιορκία του φρουρίου στο Καστέλι. Ωστόσο, μετά από 3-4 μέρες, 2.000 Τούρκοι κατέφτασαν στο Καστέλι και ανακατέλαβαν το φρούριο, αναγκάζοντας τους Έλληνες να υποχωρήσουν στη Γραμβούσα.

Στη μεγάλη επανάσταση του 1866, το φρούριο υπήρξε και πάλι στόχος των επαναστατών, αρχηγός των οποίων ήταν ο Σκαλίδης. Το φρούριο πολιορκήθηκε υπό τον συνταγματάρχη Βυζάντιο και τον ταγματάρχη Φρουδαράκη, αλλά η πολιορκία λύθηκε όταν ο τελευταίος σκοτώθηκε. Το 1897-8, η ιστορία επαναλήφθηκε, αλλά οι Τούρκοι, διασώθηκαν από τις Μεγάλες Δυνάμεις.

Το φρούριο βομβαρδίσθηκε από τους Γερμανούς στη Μάχη της Κρήτης και τότε ήταν που το σπουδαίο αυτό κάστρο καταστράφηκε σχεδόν ολοσχερώς.

Σήμερα σώζονται λίγα μόνο τμήματα του φρουρίου που είναι διάσπαρτα σε όλη την Κίσαμο.

Πηγή: sadentrepese.blogspot.gr / kastra.eu