Δέκα συν… 2 εφιαλτικά σενάρια για την Κρήτη
Δέκα συν…2 είναι τα σενάρια για τον ενεργειακό σχεδιασμό της Κρήτης ως το 2050 έχουν πέσει στα τραπέζι. Μπορεί η Κρήτη να… αντέξει ενεργειακά χωρίς διασύνδεση με την ηπειρωτική χώρα; Χωρίς φυσικό αέριο; Χωρίς ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας; Θα είναι ένα εφιαλτικό σενάριο, αλλά κι αυτό περιλαμβάνεται στον ενεργειακό σχεδιασμό- πιλότο της περιφέρειας Κρήτης που είναι πλέον σε διαβούλευση και σε λίγο θα αρχίσει να υλοποιείται.
Η ερευνητική ομάδα του Μετσόβειου Πολυτεχνείου έχει βάλει επί τάπητος και τα 12 σενάρια ορισμένα εκ των οποίων βέβαια ορισμένα είναι…εφιαλτικά, αλλά δεν θα μπορούσε να μην τα συμπεριλάβει στον σχεδιασμό της.
Στην πραγματικότητα τα δύσκολα σενάρια του…τίποτα είναι δύο: να συνεχίσει η σημερινή κατάσταση ως έχει σήμερα και η διατήρηση πετρελαϊκών μονάδων και εξοικονόμηση εέργειας με αποκεντρωμένα ΑΠΕ. Δύσκολο να συμβεί το…τίποτα, αλλά στην Ελλάδα βρίσκόμαστε- ποιος ξέρει- και ακόμη και η Κρήτη που πρωτοπορεί στον σχεδιασμό να βρεθεί στο μηδέν.
Ήδη σήμερα η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στο απομονωμένο δίκτυο ηλεκτρισμού της Κρήτης βασίζεται κυρίως σε μονάδες με καύσιμο το Μαζούτ .
Το μερίδιο συμμετοχής των καυσίμων αυτών βαίνει μειούμενο κυρίως μετά το 2000, με συμμετοχή περίπου 77.3% (60% Μαζούτ) στην συνολική ηλεκτροπαραγωγή της Κρήτης το 2013. Το υπόλοιπο 23.7% προέρχεται κυρίως από αιολικά, Φωτοβολταϊκά και μικρά υδροηλεκτρικά, δηλαδή κοντά στο άνω τεχνικό όριο των ΑΠΕ για ένα αυτόνομο ηλεκτρικά νησί.
Η ηλεκτροπαραγωγή με καύση Μαζούτ διατηρήθηκε σε σταθερά επίπεδα επί μακρόν, αλλά αυξήθηκε σημαντικά μετά το 2005 με τη σταδιακή εγκατάσταση πρόσθετων μονάδων ατμοστροβίλων και ΜΕΚ. Πρόσφατα γενικεύθηκε η χρήση Μαζούτ με περιεκτικότητα σε θείο 1% αντί του 3% στο παρελθόν.
Το κόστος είναι μεγάλο. Συγκεκριμένα για τον ΑΗΣ Λινοπεραμάτων το συνολικό κόστος λειτουργίας ανέρχεται στα 204,4€/ΜΜΗ για το 34% της ηλεκτροπαραγωγής, στον ΑΗΣ Χανίων οι αντίστοιχες τιμές είναι 330,2€/ΜΜΗ και 22% ενώ τέλος για τον ΑΗΣ Αθερινόλακκου είναι 156,4€/ΜΜΗ και 44%. Το συνολικό κόστος των ΥΚΩ για το έτος 2014 ανέρχεται στα 460εκ€.
Παρά το υψηλό κόστος ηλεκτροπαραγωγής, οι καταναλωτές στην Κρήτη έχουν τιμολόγια ηλεκτρικής ενέργειας με ίδιες τιμές όπως και στο διασυνδεμένο σύστημα. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω του μηχανισμού των Υπηρεσιών Κοινής Ωφέλειας (ΥΚΩ) ο οποίος προβλέπει κατανομή του επιπλέον κόστους ηλεκτροπαραγωγής των μη διασυνδεδεμένων νησιών σε όλους τους καταναλωτές της χώρας. Ο προϋπολογισμός των ΥΚΩ ξεπέρασε τα 500 εκατομμύρια Ευρώ τα τελευταία χρόνια. Αποτελεί επομένως ιδιαίτερα σημαντική επιβάρυνση των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας σε όλη τη χώρα. Η μείωση των ΥΚΩ για τα νησιά μέσω διασύνδεσης αποτελεί προτεραιότητα η οποία έχει τεθεί επανειλημμένα από την Πολιτεία.
Τα φωτοβολταϊκά
Η διείσδυση των αιολικών υπήρξε έντονη μετά το 2005, ενώ η διείσδυση των Φωτοβολταϊκών παρατηρείται μετά το 2010. Τα υδροηλεκτρικά έχουν εξαιρετικά μικρή συμμετοχή στο ηλεκτρικό ισοζύγιο της Κρήτης.
Σύμφωνα με τη μελέτη υπάρχουν σημαντικά περιθώρια περαιτέρω ανάπτυξης των Φωτοβολταϊκών, όχι όμως των αιολικών εκτός εάν διασυνδεθεί η Κρήτη με το διασυνδεδεμένο σύστημα της χώρας ή εάν εγκατασταθούν αιολικά σε συνδυασμό με αντλησιοταμίευση.
Τα σχετικά έργα είναι πάντως περιορισμένα. Υφίσταται μεγάλος αριθμός αδειών παραγωγής για αιολικά χωρίς όμως τα σχετικά έργα να προχωρούν λόγω κορεσμού της συμμετοχής των αιολικών στο δίκτυο της Κρήτης. Υφίστανται άδειες για θερμικά ηλιακά ηλεκτροπαραγωγής (με αποθήκευση ηλεκτρικής ενέργειας) τα οποία όμως δεν φαίνεται να υλοποιούνται τελικά.
Το αιολικό και το ηλιακό δυναμικό είναι τα πλουσιότερα στον ελληνικό χώρο. Για το λόγο αυτό, η ηλεκτροπαραγωγή από ΑΠΕ, πρέπει να αντιμετωπιστεί και να αναπτυχθεί σαν ένα τοπικό προϊόν το οποίο μπορεί να αποφέρει σημαντικά οικονομικά οφέλη για την Κρήτη (π.χ. αποπληρωμή διασύνδεσης, «εξαγωγή» Η/Ε). Αυτό βέβαια πρέπει να γίνει με τον πλέον ορθολογικό τρόπο λαμβάνοντας υπ’ όψη τις όποιες περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτώσεις. Η Κρήτη διαθέτει αιολικό δυναμικό τουλάχιστον ισοδύναμο με τις Περιοχές Αιολικής Προτεραιότητας (ΠΑΠ) της ηπειρωτικής χώρας.
Η εξέλιξη της ανάπτυξης των ΑΠΕ αφορά στη χρονική περίοδο μέχρι το 2050 και η ισχύς που χρησιμοποιείται στα σενάρια δεν αφορά σε συγκεκριμένα έργα (άδειες, θέσεις κλπ.) αλλά στο τεχνικά και οικονομικά εκμεταλλεύσιμο δυναμικό της Κρήτης. Οι τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται είναι αυτές που παρουσιάζουν τεχνολογική ωριμότητα σήμερα αλλά και τάσεις τεχνολογικής βελτιστοποίησης μέχρι το 2050. Επισημαίνεται ότι στο κεφάλαιο αυτό παρουσιάζεται μια ενδεικτική προσέγγιση της ισχύος και του μίγματος ΑΠΕ. Για το λόγο αυτό παρουσιάζονται σενάρια με εναλλακτικές λύσεις.
Το καλύτερο σενάριο
Η ηλεκτρική διασύνδεση της Κρήτης με το ηπειρωτικό σύστημα θα έχει ως αποτέλεσμα:
– Εκπλήρωση των περιβαλλοντικών υποχρεώσεων που προέρχονται από τις υφιστάμενες μονάδες καύσης, οι οποίες και θα υποκατασταθούν
– Την υποκατάσταση της παραγωγής από τις μονάδες που βρίσκονται στο νησί από ενέργεια που συναλλάσσεται στη χονδρεμπορική αγορά του ηπειρωτικού συστήματος, που είτε προέρχονται από μονάδες του ελληνικού συστήματος είτε από Εισαγωγές, και κατά τεκμήριο είναι οικονομικότερες από αυτές που βρίσκονται ή θα βρίσκονται στο νησί, κυρίως λόγω μεγέθους, τεχνολογίας και καυσίμου που χρησιμοποιούν.
– Θα επιτρέψουν την περαιτέρω διείσδυση ΑΠΕ, οι οποίες πλέον δεν θα υπόκεινται σε περιορισμούς παραγωγής και θα «εξάγουν» την πέραν της τοπικής κατανάλωσης, παραγωγής τους στο Ηπειρωτικό σύστημα.
– Η μεγιστοποίηση της χρήσης του καλωδίου αυτού, που μετριέται και με το όγκο των διαμετακομίσεων που θα πραγματοποιούνται από αυτό, θα υποβοηθήσει και την ανάπτυξη πολιτικών σχετικών με την περαιτέρω χρήση ηλεκτρικής ενέργειας, τόσο για θέρμανση όσο και για μεταφορά.
Και καθίσταται ως απολύτως κρίσιμη τόσο για την αποτελεσματική επιλογή τόσο της χωρητικότητας, της τεχνολογίας και των οδεύσεων της διασύνδεσης, όσο και την κατάλληλη επιλογή θερμικών μονάδων που θα πρέπει να εγκατασταθούν στο νησί για λόγους εφεδρείας, η ρεαλιστική εκτίμηση των αναγκών σε ηλεκτρική ενέργεια, και η εκτίμηση των δυνατοτήτων εφαρμογής πολιτικών, τόσο σε επίπεδο περαιτέρω διείσδυσης ΑΠΕ, όσο και σε επίπεδο εφαρμογών διασπαρμένης παραγωγής και υποκατάστασης άλλων πηγών ενέργειας, κυρίως υγρών καυσίμων.
Η μεγιστοποίηση της χρήσης του καλωδίου, οδηγεί στη μέγιστη οικονομική ωφέλεια από την εγκατάσταση του, που εξασφαλίζει με τον τρόπο αυτόν και τη δυνατότητα χρηματοδότησης του, πέραν της, ενδεχομένως υπερεπαρκούς, εξοικονόμησης πόρων που επιτυγχάνεται μόνο από την υποκατάσταση παραγωγής από την Κρήτη στο ηπειρωτικό σύστημα.
Το καλώδιο από το Ισραήλ
Σημαντικό θεωρεί η μελέτη και το έργο του InterAsia Connector
Το συγκεκριμένο έργο έχει ενταχθεί στο κατάλογο των Έργων Κοινού Ενδιαφέροντος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ως σημαντικό έργο για την εξασφάλιση του απρόσκοπτου ενεργειακού εφοδιασμού σε όλα τα Κράτη Μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Το συγκεκριμένο έργο αφορά στη διασύνδεση Ισραήλ – Κύπρου – Ελλάδας μέσω της Κρήτης. Ο βασικός σχεδιασμός του περιλαμβάνει την κατασκευή δύο καλωδίων των 1000ΜΜ το καθένα, συνολικά 2000ΜΜ, όπου μόνο το ένα εξ αυτών διακλαδώνεται στο Σύστημα της Κρήτης, με κατάλληλο υποσταθμό.
Υπό αυτών των βασικών σχεδιαστικών στοιχείων του έργου, η Κρήτη διασυνδέεται με δύο ηλεκτρικά συστήματα, αφενός αυτό της ηπειρωτικής Ελλάδας με ένα καλώδιο 1000ΜΜ Ω01, και με ένα δεύτερο καλώδιο, επιπλέον 1000ΜΜ Ω01, με το σύστημα της Κύπρου – Ισραήλ.
Το σενάριο αυτό αποτελεί παραλλαγή σεναρίου που αναλύεται στην μελέτη, ως το σενάριο Εξηλεκτρισμού Αυξημένης Διείσδυσης ΑΠΕ με δύο μεγάλες διασυνδέσεις (2Χ500ΜΜ το 2020 και 2Χ500ΜΜ το 2035), μεταξύ Κρήτης και Ηπειρωτικής Ελλάδας, με ορισμένα όμως στοιχεία του σεναρίου αυτού που απαιτούν ιδιαίτερη ανάλυση, εφόσον και οριστεί το ρυθμιστικό καθεστώς εντός του οποίου θα λειτουργεί ο Connector.
Και τα κοιτάσματα;
Αναφορικά με το ενδεχόμενο ανακάλυψης κοιτασμάτων ορυκτών καυσίμων νοτίως της Κρήτης, αναφέρεται ότι, πραγματικό λειτουργικό ενδιαφέρον για τον ενεργειακό σχεδιασμό του νησιού παρουσιάζει μόνο η περίπτωση άντλησης φυσικού αερίου, ποσότητες του οποίου θα μπορούσαν να μεταφερθούν για την κατανάλωση τους στο νησί σε αέρια μορφή, χωρίς το στάδιο της υγροποίησης και της αεριοποίησης, παρέχοντας σημαντικές εξοικονομήσεις κεφαλαιουχικού χαρακτήρα. Σε κάθε περίπτωση οι αναμενόμενες ενεργειακές ανάγκες της Κρήτης, είναι σημαντικά μικρότερες από τις ενδεχόμενες ποσότητες που θα εξαχθούν νοτίως της Κρήτης (σε άλλη περίπτωση οι εξορύξεις αυτές δεν θα είναι οικονομικά βιώσιμες).
Στην περίπτωση του φυσικού αερίου, η δυνατότητα συστηματικής χρήσης του για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας θα έχει τα προφανή θετικά αποτελέσματα, ποσοτικά ανάλογα αυτών που υπολογίζονται στο σενάριο εισόδου Φυσικού Αερίου, με ενδεχομένως μικρότερα κεφαλαιουχικά κόστη ως προς την προμήθεια του Φυσικού Αερίου από τα κοιτάσματα σε σχέση με το Ι,ΝΟ που θα διοχετευόταν στον νησί μέσω του πλωτού σταθμού (ΡδΚϋ). Χωρίς περαιτέρω ανάλυση σε τεχνικής και οικονομικής φύσεως θέματα, για τα οποία δεν υπάρχουν ούτε οι ελάχιστες ενδείξεις, η βελτίωση του επιπέδου της ασφάλειας εφοδιασμού θα ήταν σημαντική, ειδικά εάν συνδυαστεί και με άλλες υποδομές που θα εγκαθίστανται στο νησί για την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων.
Το φυσικό αέριο αποτελεί ένα παγκόσμιο προϊόν, η τιμή του οποίου διαμορφώνεται πρακτικά σε ενιαίο επίπεδο και διαφοροποιείται μόνο βάσει του σημείου παραγωγής του και του σημείου κατανάλωσης. Συνεπώς, στην συγκεκριμένη περίπτωση, η κατανάλωση του αερίου στην Κρήτη από τα πιθανολογούμενα, εμπορικά διαθέσιμα, κοιτάσματα, θα είχε ως αποτέλεσμα την προμήθεια του καυσίμου στη χαμηλότερη δυνατή τιμή της αγοράς, εφόσον το κόστος μεταφοράς θα είναι μικρό.
