Ετοίμαζε πυρηνικά η Χούντα στην Ελλάδα;
Μία ημέρα πριν από την εξέγερση του Πολυτεχνείου, καθώς στήνονταν οδοφράγματα στους δρόμους, ο Αμερικανός πρεσβευτής Τάσκα ενημέρωνε την Ουάσινγκτον για το τηλεφώνημα του υπουργού Εθνικής Άμυνας Νικόλαο Εφέσιο. Μεταξύ άλλων, οι δύο άνδρες κουβέντιασαν για θέματα πυρηνικής ενέργειας. Δεν ήταν η πρώτη φορά που το καθεστώς άνοιγε μια τέτοια συζήτηση. Τηλεγραφήματα που εντόπισαν Τα Νέα με τη νέα εφαρμογή του WikiLeaks αποκαλύπτουν τις πολύμηνες διαπραγματεύσεις αμερικανικής εταιρείας με τη ΔΕΗ και την χούντα για κατασκευή πυρηνικού εργοστασίου.
Η συμφωνία δεν έκλεισε τότε. Δύο δεκαετίες αργότερα η ίδια εταιρεία ανέλαβε τη διαχείριση της κατασκευής του μετρό της Αθήνας.
Η ιστορία ξεκινά τον Ιούλιο του 1973. Σε τηλεγράφημα της αμερικανικής πρεσβείας (1973ΑΤΗENS04730), το περιεχόμενο του οποίου δεν είναι διαθέσιμο, φαίνεται από τα στοιχεία που διασώθηκαν ότι η εταιρεία Bechtel επελέγη ως σύμβουλος για τη δημιουργία πυρηνικού εργοστασίου στην Ελλάδα. Έναν μήνα αργότερα άλλο τηλεγράφημα, με κωδικό 1973ATHENS05528 και μη διαθέσιμο περιεχόμενο φέρει τον τίτλο: «Οι διαπραγματεύσεις με την Bechtel προχωρούν ικανοποιητικά». Οι Αμερικανοί επανέρχονται τον Οκτώβριο του 1973, παρατηρώντας σε τηλεγράφημα τους ότι ο υπουργός Ενέργειας στη δικτατορική κυβέρνηση Μαρκεζίνη, «προτιμά αργές κινήσεις» στο ζήτημα της πυρηνικής ενέργειας.
Η αμερικανική πρεσβεία στην Αθήνα παρακολουθεί στενά μέσω ρων ακολούθων της την εξέλιξη των διαπραγματεύσεων με την Bechtel. Στις 20 Οκτωβρίου ο Παπαγεωργίου δίνει το πράσινο φως στον διοικητή της ΔΕΗ να προχωρήσει σε σύναψη συμβολαίου με την αμερικανική εταιρεία (1973STATE10098). Ακολουθεί η εξέγερση του Πολυτεχνείου, το πραξικόπημα Ιωαννίδη και σιγή τουλάχιστον δύο μηνών στα τηλεγραφήματα σχετικά με την πυρηνική ενέργεια.
Τον Φεβρουάριο του 1974 ο πρεσβευτής Τάσκα αναθερμαίνει τη συζήτηση για τα πυρηνικά με τηλεφώνημά του στον νέο διοικητή της ΔΕΗ Ιωάννη Οικονομόπουλο (1974ATHENS00738). Τρεις ημέρες αργότερα η αμερικανική αποστολή στη Διεθνή Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας ενημερώνεται από ανεπίσημη πηγή ότι η Ελλάδα ζητεί να αποκτήσει εμπλουτισμένο ουράνιο από τις ΗΠΑ για τον πρώτο της αντιδραστήρα (1974ΙΑΕΑV01059). Μάλιστα ορίζεται ως έτος πρώτης παράδοσης το 1980. Τον Μάρτιο όμως ο γενικός διευθυντής της ΔΕΗ Γιώργος Βαφειάδης ενημερώνει την αμερικανική πρεσβεία ότι η συμφωνία με την Βechtel έχει σκαλώσει (1974ATHENS01431).
Στα τέλη Μαΐου, δύο εβδομάδες πριν από το ταξίδι αντιπροσωπείας της ΔΕΗ στο Σαν Φρανσίσκο όπου θα συναντούσε στελέχη της Bechtel, το State Department στέλνει τηλεγράφημα (1974STATE106283) στην πρεσβεία του στην Αθήνα. Το έγγραφο φέρει τον τίτλο «Πυρηνική ενέργεια, ΔΕΗ», ωστόσο δεν έχει αποχαρακτηριστεί. Είναι το μοναδικό έγγραφο για αυτό το ζήτημα την ίδια περίοδο που μέχρι σήμερα παραμένει απόρρητο.
Το ταξίδι της αντιπροσωπείας της ΔΕΗ στις ΗΠΑ φαίνεται να πηγαίνει καλά. Σύμφωνα με το αμερικανικό τηλεγράφημα, υπογράφεται συμφωνία με την Αμερικανική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας για προμήθεια εμπλουτισμένου ουρανίου και δίνεται και προκαταβολή (1974ΑΤΗΕΝS04128). Το ποσό δεν αναφέρεται, ωστόσο το συμβόλαιο με την Bechtel έπρεπε να εγκριθεί από το διοικητικό συμβούλιο της ΔΕΗ.
Πρόσωπο-κλειδί στις διαπραγματεύσεις αυτή την περίοδο φαίνεται ότι είναι ο Δημήτριος Συμεών, ο οποίος είχε αναλάβει τον Μάρτιο του 1974 τη θέση του διευθυντή στο νεοσυσταθέν τότε γραφείο πυρηνικής ενέργειας της ΔΕΗ. Ο Συμεών δήλωνε σύμφωνα με τους Αμερικανούς (1974ΑΤΗΕΝS01686), ότι η πρώτη πυρηνική μονάδα θα λειτουργούσε στην Ελλάδα το 1983. Εκτιμούσε μάλιστα ότι έως το τέλος του 1989 η Ελλάδα θα είχε επτά πυρηνικά εργοστάσια των 600 μεγαβάτ. Έναν χρόνο αργότερα, κατά τη Μεταπολίτευση, ο Συμεών μετέθετε τη λειτουργεία του εργοστασίου για το 1985 (1975ΑΤΗΕNS04120).
Χρειάστηκε να περάσει και άλλος χρόνος ώσο να εξεταστεί εκ νέου, από τη δημοκρατικά εκλεγμένη κυβένρηση πια, η λύση τς πυρηνικής ενέργειας. Το 1976 ο Κωνσταντίνος Καρμανλής ζήτησε να προχωρήσει η κατασκευή πυρηνικού εργοστασίου. Οι ΗΠΑ ήλπισαν ότι η Bechtel θα μπει ξανά στο κάδρο των διαπραγματεύσεων, καθώς η τελική έγκριση της συνεργασίας της με την Ελλάδα είχε παγώσει το 1974 μετά την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο (1976ATHENS12135). Τα σχέδια ναυάγησαν οριστικά το 1982, έπειτα από αντιδράσεις κατοίκων της Καρύστου. Το δικό τους μέρος είχε επιλεγεί να στεγάσει τον αντιδραστήρα.
«Αν ελθχε συζητηθεί κάτι για την περιοχή μας και έπι χούντας θα το ξέραμε», λέει στα Νέα η Μόσχα Χατζηνικολή, κόρη του τότε δημάρχου Καρύστου που εναντιώθηκε στα σχέδια του Καραμανλή.
Τελικά η Bechtel, εταιρεία που ιδρύθηκε το 1898 στις ΗΠΑ και δραστηριοποιείται στη διαχείριση μεγάλων κατασκευαστικών έργων σε διάφορα κράτη, συνεργάστηκε με την Ελλάδα το 1992. Τότε ανατέθηκε στην εταιρεία η διαχείριση και της κατασκευής του μετρό της Αθήνας. Ένα έργο που όπως γράφει η Bechtel στην ιστοσελίδα της «λίγοι πίστευαν ότι μπορούσε να ολοκληρωθεί μέχρι το 2004».
